Unha volta ao sol
Feliz cumpleaños, Xanela! Qué decirte que no sepas
Pois hoxe fai un ano dende que abrín este espazo. Contra todo prognóstico -e malia que estas últimas semanas non foron o espléndidas que debían en canto a contido- aquí sigo, actualizándovos de cando en cando cas miñas movidas. Agradezo a efeméride porque me sirve de pé para comezar un post que levaba atascado semanas e sen saber como abordar.
Está claro que o difícil non é chegar, senón manterse. Próbao a falta de constancia das últimas semanas e o feito de que, aínda hoxe, a publicación máis vista desta Xanela sexa o post inaugural, que sentaba as bases do que ía ser este espazo e que, agora que o reviso, respectei bastante máis do que pensaba.
Atopei nesa relectura tamén unha efeméride máis triste. Abrín esta newsletter falando da reportaxe Adrift, de Associated Press (AP), que conta a historia dunha embarcación de migrantes que non conseguiu o seu obxectivo de acadar as Illas Canarias dende Mauritania e, despois de meses á deriva, apareceu na outra beira do Atlántico, en augas do Caribe, con varios cadáveres a bordo e co rastro perdido de todos os outros tripulantes.
É unha historia tristísima, devastadora. Unha investigación xornalística moi traballada que serviu para que as familias dos falecidos e desaparecidos puideran saber do fatal desenlace dos seus seres queridos. Se para algo serve o noso traballo, se é que serve aínda que sexa para isto, é para poder contar historias, para denunciar e facer explícitas as miserias dun mundo que precisa cambios e os demanda a berros xordos. Recomendeino mil e unha veces nestes últimos 366 días, non deixei de falar del case en ningún momento, inspireime (ou copiei cousas, se son sincero) nel para facer a nosa reportaxe de La Brecha -foron bastante tolas as semanas de presentar isto, sinto como se pertenceran a un universo paralelo no que habitei só por uns días-.
E, aínda que me saiba agridoce alegrarme de algo relacionado cuns feitos tan tráxicos, un traballo de tal calidade tivo a súa recompensa: os autores, Renata Brito e Felipe Dana veñen de recibir o World Press Photo na categoría de formato aberto por esta reportaxe multimedia. Son persoas do Norte global as que colleitan os éxitos e os parabéns polas desgrazas en países máis desfavorecidos, pero se isto pode ser un mínimo gran de area na construcción dun mundo mellor que free a tolemia nas fronteiras e nas augas que bordean Europa ben está.
Tamén se me chamou a atención atopar Adrift entre os referidos da primeira publicación da Xanela foi sobre todo porque esta mesma semana -como son as cousas ás veces- aparecía unha nova patera con mortos nun lugar inesperado: esta vez nas augas de Brasil. Un periplo de miles de quilómetros do que non existe forma algunha de que queden sobreviventes. Unha traxedia máis, a enésima nunha ruta migratoria, a canaria, que se coloca cada ano entre as que máis mortes rexistran en todo o mundo.
Atérrame todo o que rodea o estado actual dos movementos de persoas no mundo. Dou por constatado que vivimos nunha época de regresión, con moitos dereitos e liberdades ameazados por uns sistemas económicos e políticos disfuncionais. E todas estas mortes que antes aparecían en portadas, acaparaban atención ou, polo menos, eran obxecto dun mínimo debate público son hoxe máis irrelevantes ca nunca antes. Malia ter toda a información ao noso alcance non esperta o noso interese, non ocupa espazo entre as nosas prioridades. Non sei se temos construído sociedades máis pechadas en si mesmas, se o egoísmo é a única saída a un sistema hostil, se simplemente hai poderes por riba de nós capaces de dictarnos que importa e que non ou se sucede de todo un pouco. Pero se este espazo algunha vez vai espertar atención sobre algo, agardo que sexa por unha destas causas.
Aproveito para recomendar o traballo de xente como a da Fundación porCausa, detrás de iniciativas como a ILP para a regularización de migrantes en España, ademais de varias investigacións xornalísticas -algunha xa comentada por aquí-; e de todo o equipo de Desalambre, a sección de El Diario, especializada na cobertura de fenómenos migratorios e dirixida por Gabriela Sánchez. Dá que pensar que sexan a excepción e non a regra. Por que non hai xornalistas especializados en migracións nos grandes medios estatais? A pregunta é retórica. Imaxino o resultado, pero prefiro obvialo.
Cousas que pasaron mentres non había Xanela
Un dos motivos polos que non escribín estas semanas era que “non atopaba” temas que me incitaran a ter que comentalos neste espazo, ben por non consideralos relevantes ou por entender que xa estaban trilladísimos. Pero agora que me puxen a redactar penso que máis ben ten a ver con que as cousas que me interesaron nestas semanas eran tan densas -véxase a sección anterior- que precisaban demasiados parágrafos -por isto non hai fallo- e concentración -agora si entendo- para presentalas. Así que esta sección vai ser todo o contrario. Apuntes breves, notas a pé de páxina, de movidas que foron acontecendo estes últimos días e que me atraparon, me fixeron rir, me sorprenderon, me fixeron enfadarme ou me mereceron un mínimo comentario. Así a modo de lista, para non ter que exprimirme relacionándoas entre si.
O vídeo de Grande Amore actuando para “22 señoras”: o viral que máis gracia me ten feito en tempos recentes. Ía facer mil palabras deste post e aínda non saíra Nuno, así que aquí o tedes (check). O caso é que estaban gravando unhas movidas para Radio 3 e apareceu unha excursión visitando as instalacións da radio pública -aproveito para apuntar que me pareceu regular o de fichar a David Broncano para o prime time da tele, pero case perdo amigos neste debate e tampouco me importa tanto como para darlle máis voltas-. Volvendo ao vídeo que aquí nos atinxe: Nuno comezou a cantar/berrar a capella ‘Ben sabe Dios que o intentei’ (a mellor canción do mellor disco deste ano para algúns medios musicais de pouco prestixio) e non é que sexa a expresión artística máis accesible así en frío e sen saber de que vai o tema. Xa o vistes todos, pero o vídeo é espectacular. As caras de terror e noxo do público son dignas de inmortalizar e nada o resume mellor que este meme saído do Discord de Hipersónica (un medio musical tamén de pouco prestixio, pero mellor criterio que o anteriormente citado e ao que vos debiades subscribir) a cargo da conta de @tonosone:
Dese seudoconcerto de Grande Amore na radio tamén saíu outra foto que axuda a resumir outra das polémicas destas semanas: o vídeo da actuación de Blur no Coachella no que o público suda mil de cantar con eles ‘Girls & Boys’ e acaba con Damon Albarn bastante chinado pola situación. Supoño que, a priori, podo parecer programado para indignarme con este asunto e aproveitar para vomitar todo o odio que levo dentro contra o Coachella, a industria dos festivais (y después vas al Primavera, eh, hipócrita), a música como ben de consumo desposuído de todo significado artístico, etc. etc. etc. Pero, sinceramente, vexo a vaga reaccionaria en redes de xente rajando en plan “La música murió, hace mínimo, 20 años. Crecí escuchando a Oasis, Blur, Suede, Pulp, Elastica, Supergrass, Ocean Colour Scene, entre tantos otros… me apena tanto cuando escucho hablar a los jóvenes en vez de puto cantar ‘Girls & Boys’ en los festivales” que me sale irremediablemente levar a contraria -no se podía saber-.
Vin a Blur o ano pasado. Están a ter unha madurez, eufemismo de vellez, artística bastante válida. Sacaron un disco decente, teñen un directo válido e divertido. Os álbumes míticos dos 90 envelleceron ben e presentan unha traxectoria artística bastante máis defendible ca a dos seus compañeiros de xeración (si, irmáns Gallagher, isto vai por vós). Pero nunca foron excesivamente populares nos Estados Unidos e entre o público promedio deste Coachella encaixan regular. Pode pasar o que pasou. E fai ben Albarn en rebotarse, pero tampouco é a morte da música. A semana que vén fanse trinta anos da publicación de Parklife (sáeme isto en todas partes, pero ten que estar mal porque o disco é de 1994 e tamén o son eu e non me dan as contas). ‘Girls & Boys’ é moito máis unha reliquia do que estamos dispostos a crer os que medramos ou compramos ese marco musical do rock anglo dos 90 como referencia. O tempo pasa e nós pasamos con el.
Xa que falei de aniversarios, outra efeméride (para que despois vos diga que odio crear contido en base a elas). Hai nada fixéronse once anos da mellor acción de Margaret Thatcher. Un acontecemento que nos ten regalado momentos únicos na historia do audiovisual, como esta ÍDOLA escocesa ou memes coma este que, por manido que estea o formato, non me cansan nunca.
Tamén fun ata o Carballo Interplay, un festival cunha programación marabillosa sobre contidos de Internet e outros múltiples temas que me obsesionan e no que descubrir centos de ideas, proxectos e xente interesante. Algún dos paneis semellaba unha reunión do meu timeline de Twitter para desvirtualizarse e, falando do contacto persoal, tiven a sorte de poder falar un anaco con Ainhoa Marzol, autora de Gárgola Digital e aquí mil veces idolatrada. Unha persoa riquiñísima, intelixentísima e da que só podo dicir cousas boas.
Ah, tamén vin algún dos pases das webseries que se presentaron a concurso, e aínda que tiven que comerme algunha de terror que aínda me atormenta hoxe porque son súper aprehensivo, presentáronse proxectos guais coma Rent-a-Pal, da directora galega Irene Pin, e que se vai publicando por capítulos na plataforma da Galega. Unha serie de só tres capítulos de dez minutos sobre un servizo ficticio de alugueiro de amigos por diñeiro. Protagonizada por Sara Ferro. Mola, en serio.
Tamén tiña boa pinta a webserie checa #annaismissing e quedei con ganas de vela enteira, pero está bastante complicada de atopar en Internet. No piloto unha rapaza descobre que detrás dunha suposta infidelidade de seu pai a súa nai hai un trasfondo bastante máis turbio. Actualizarei se volvo dar con ela.
Un último apunte sobre o Interplay: este corte que compartiu Sonia en redes sobre o panel de comunicación política cunha intervención de Ayme.
Entre os vídeos de Internet que me suscitaron atención estas semanas hai dúas bizarradas bastante importantes: este, de @paco_sanz declamándolle La sociedad del espectáculo en persoa a Abel Caballero para que este lle responda refutando a Marx (Galicia é un lugar imposible de descifrar, entender e explicar por completo); e estoutro, dun tipo pasándose o Elden Ring modo no-hit utilizando un saxofón como controlador.
Posiblemente as palabras da última frase sonen a chinés en moitas cabezas, pero todo o tema este de romper as mecánicas dos xogos e marcarse retos de dificultade absurdamente complicados porque si flípame. Elden Ring é un videoxogo tipo Souls feito por un estudo, FromSoftware, que se caracteriza pola súa dificultade, complexidade (e tamén pola precisión dos controis). No-hit significa non recibir un golpe (o que equivale a non ter un só erro) durante horas. É fascinante o que se pode chegar a discorrer. Aparte da proeza técnica e de concentración mólame porque, dentro do que cabe, parten dunha comunidade bastante sá e moito menos tóxica que adoita ser o mundo gamer, que non é precisamente o epítome da progresía e a defensa dos dereitos humanos.
E xa por ir pechando: de cousas máis serias estes últimos días vin Poor Things, a película de Yorgos Lanthimos protagonizada por Emma Stone que non sei se recolleu máis premios ou espertou máis polémicas absurdas en Internet acerca da súa pertinencia como manifesto feminista, como fábula a favor da prostitución ou como sátira que banalizaba a pedofilia. Para min nin A nin B. C. Divertiume. É unha comedia escura e, xa me pasou con Lobster, do mesmo director, dáme a sensación de que se cre algo máis guai e provocadora do que realmente é. Pero ten o seu punto e aparecen pasteis de Belém, que sempre melloran todo. Ah, e lin un par de libros de Mariana Enríquez (Los peligros de fumar en la cama e Bajar es lo peor), co que xa son irremediablemente enriquista. Non me extendo máis no comentario literario, pero non descarto que algún día volva sobre a obra desta muller, porque ten cousas que me flipan.
A de alfa, altura, alien
Se estiven atascado estes días coa Xanela tamén é porque no tempo que habitualmente dedicaba a escribila apareceu outra afición, bastante propia desta época. Son esa clase de persoa tan friqui que, aparte de ir todos os anos ao mesmo festival, estuda o cartaz meses antes. Si, estou a preparar o meu exame de oposición do primeiro fin de semana de xuño no Parc del Fòrum botándolle unha ollada -bastante exhaustiva- aos artistas do Primavera Sound un por un, grupo a grupo.
Non só artista por artista. Por orde alfabética. A iso contribúe que na propia web do festival teñan subido un breve resumo do perfil de cada grupo, con recomendacións de por onde comezar con eles, datos irrelevantes pero que mola saber, referencias do seu imaxinario… un detalliño pequeno, pero que mola para ir revelando esa descoñecida letra pequena da programación ou para ter como guía para retomar a discografía desas estrelas que nunca abordara minuciosamente.
Desta vez -cando escribo este post vou pola metada da letra E- tenme servido para darlle unha primeira oportunidade a esa pedra angular do midwest emo que foi o debut de American Football, para averiguar que tal e como o Maps do ano pasado de Billy Woods segue a non dicirme demasiado si o fai o fantástico e perturbador Hiding Places de 2019, para mergullarme nas profundidades do universo híbrido de folk e metal escurísimos de Chelsea Wolfe, para deleitarme cun disco que, en minutos, pasou de descoñecido a referencial -porque non podería estar máis feito para min- como o Stratosphere (1998) de Duster ou para alucinar cas mil e unha metamorfoses da música de Eartheater. Todas estas primeiras veces, estas revelacións, fanme sentir súper a gusto e en parte esta Xanela está deixada de lado porque aí sigo atrapado, na procura dun novo disco que me dea novas ferramentas coas que descifrar a inmensidade do mundo.
E esta vai ser a sección musical desta semana. Porque teño tal cargamento de novidades que non vai ser viable ilo poñendo aquí sen soltar cantidades desmesuradas de texto, así que vou pechando cun alegato en favor de revisitar discos dos que un día pasamos, grupos que sempre estiveron aí e aos que nunca lle prestamos atención con detalle. Mola seguir a actualidade, pero ás veces tamén presta botar a vista atrás.
Falando de revisitar cousas: Triángulo de Amor Bizarro van facer unha xira especial polo seu vinte aniversario a finais deste ano. A priori, noticia interesante porque son un dos meus grupos favoritos e sempre cunde velos porque se defenden fenomenal en directo. Pero hai un detalle que mencionar: o repertorio de cada concerto vaise decidir ao azar, botando as cartas e con feedback do público, de xeito que, en cada bolo, tocarán íntegros dous dos seus seis discos. Podo morrer alí mesmo -veñen á Capitol en novembro- se ese día tocan Año Santo e Salve Discordia ao completo. E tamén podo morrer como non caia un deses dous, ou polo menos o homónimo de 2020 e ASMR para ti para soltar os lagrimóns.
A canción da semana
Puf, cheguei esgotado ao final. Vai un ano e sigo escribindo todos estes posts dunha sentada, de madrugada e apuradísimo por concluír para poder irme deitar á cama. Supoño que moitos xa non chegades aquí porque habitualmente a sección de música é a liña Maginot intraspasable da Xanela. En calquera caso, vou unha vez máis cunha desas cancións o suficientemente especiais para ser protagonistas deste espazo.
Estou a terminar Las chicas al frente. La verdadera historia de la revolución riot grrl, o ensaio de Sara Marcus sobre este movemento feminista xurdido en Estados Unidos nos primeiros 90 e marcado pola irrupción de grupos que marcaron a herdanza musical desta efervescencia xuvenil, revolucionaria e transformadora como Bikini Kill, Bratmobile ou Heavens to Betsy. Xa con anterioridade vos falara aquí de Kathleen Hanna e dos seus proxectos musicais, en máis dunha ocasión, porque é unha persoa que me esperta unha enorme admiración artística e política.
Estaba flipando con que fora ser a primeira persoa en aparecer por partida dobre na lista das cancións da Xanela, pero esquecera totalmente que Adrianne Lenker lle roubou esa oportunidade hai escasas semanas. En calquera caso, creo que é proba suficiente da miña devoción por unha muller cuxa música, sen ser nada máis alá de punk rock agresivo, visceral e marcadamente política; está viva, latexa, ruxe, combate.
É unha crónica dunha época que xa pasou, pero que deixa leccións vixentes aínda hoxe en día. No libro de Sara Marcus vemos o nacemento, a eclosión, das riot grrl nun panorama de contestación mediática e social aos avances feministas. Vemos como o movemento empodera e brinda espazos seguros e de representación (girls to the front), como sacan á palestra a asuntos obviados ou silenciados por incómodos. Constata o potencial transformador da arte, da organización social e comunitaria, de que existen alternativas á sociedade capitalista de consumo masivo. O DIY, o fuxir dos circuítos mainstream, a integridade, a empatía. É realmente inspirador ler sobre un grupo de rapazas con empezaron con fanzines buscando amigas e deixaron pegada en medio mundo décadas despois. Así queda reflexado, por exemplo, neste texto de Pitchfork cando Bikini Kill decidiron reunirse como banda vinte anos despois de cesar a súa actividade. Seguían sendo pertinentes e necesarias.
Pero o libro tamén amosa outra cara: a da inevitable contradicción e trampa na que caen todos os movementos sociais. Apartarse do núcleo e das ideas orixinais, a expansión que leva á perda de integridade ou a diluír as causas principais, a aparición de intereses persoais que fan que os colectivos queden supeditados ou se ignoren. Ás veces pode facerse denso entre citas de seccións das riot grrl en vilas perdidas americanas, ensaladas de nombres e referencias discográficas; pero Las chicas al frente é un texto imprescindible para calquera persoa interesada nesta subcultura.
Volvendo a Bikini Kill. Hai mil temas que poderían entrar aquí. Kathleen, Kathi Wilcox e Tobi Vail (máis Billy e agora Erica) son moitas cousas, pero son sobre todo contundentes. Cancións sobre violacións, incesto, pornografía, agresións. Ásperas, crúas, incómodas. Tocando a toda hostia e sen florituras. Pussy Whipped é o disco que mellor condensa a súa identidade e cancións coma ‘Double Dare Ya’ son historia viva da música e do feminismo contemporáneo.
Mais ningunha, por obvia que sexa, é ‘Rebel Girl’. O canto á amizade entre mulleres -entendida de forma convencional ou como a de Rosalía con Hunter Schafer (“In her kiss I taste the revolution”)-, ás referentes que faltaban enriba de escenarios ou nas primeiras filas deles, bailando a morrer. A cinta que milleiros, ao mellor non é esaxerado dicir que millóns, de adolescentes queimaron dando botes no seu cuarto imaxinando por un momento que podían ser estrelas do rock, da música, do cine, do que quixeran. Saber que podes ser o que queiras ser porque hai xente que xa o é. Hai mil formas de molar, aínda que camiñemos cara a monocultura. Viva o orgullo da xente diferente, contestaria. Viva quen abre camiño para ter sociedades diferentes, máis inclusivas, xustas e igualitarias.
Vivan Bikini Kill no slot de Bikini Kill.
Moitas, moitísimas, grazas por ler esta Xanela. Máis se cabe neste post que celebra o primeiro ano de existencia -e igual o último, nunca se sabe- deste espazo nun currunchiño de Internet. Agardo que para a semana poidamos atoparnos de novo por aquí con máis anécdotas, música, lecturas ou o que sexa que decido traervos. Azos e sorte ata entón!