Un futuro brillante
Un disco que eclipsa todo. Lecturas e programas sobre a beleza, a identidade, o autoodio ou a maternidade. E música para acompañalos
Ola! Debe ser a quinta vez que intento redactar este post en días diferentes sen conseguilo. Se estás lendo isto é porque nalgún momento saíu ben. Non nego que en parte volvo aquí porque hai unha voz dentro de min que me fai fustigarme por deixar abandonado sen maior motivo este espazo que está moi pretiño de facer un ano de vida. Non é que non tivera tempo (sigo a ser algo parecido a un ni-ni) nin ganas (ao mellor disto si que algo menos), pero simplemente non atopei palabras que xuntar para conformar un post cun mínimo de significado que xustificara volver abrir a Xanela. Igual desta vez tampouco facía falta, mais xa me empezaba a sentar mal ter isto tanto tempo pechado por moito que non queira obrigarme a escribir.
Non sei como vos trata a vida. En función do día, a hora e o minuto no que me pilledes eu oscilo entre a ilusión inocente, o pesimismo cínico e a simple apatía. Ciclotímico, coma o tempo. En Galicia pasamos de pisar a praia en roupa de baño a ter neve nos montes nunha soa semana. Supoño que iso tamén se reflexa nos estados de ánimo.
De todo ese balbordo interior é complicado extraer algo que contar cunha mínima coherencia, pero vouno intentar. Para min están a ser días de ver e dixerir, de ler e reflexionar, de escoitar e procesar. Unha morea de estímulos axudando a moldear algo que, de momento, aínda non ten forma. A ver se lla atopo conforme avancen os parágrafos deste post.
Un de catro: Punzadas
Comprei un trangallo que se enchufa no chisqueiro do coche para poder conectar o meu móbil por Bluetooth á radio. Custoume 0,99 euros e pode ser a compra que máis me teña cambiado a vida en tempos recentes. E tampouco estou a esaxerar gran cousa porque moitas non fago. Co debido respecto cara ás emisoras de radio, paréceme un gran avance poder poñer a miña música mentres conduzo. E non falemos xa de poder escoitar podcasts con tranquilidade, posiblemente no lugar que mellor encaixe o formato, xunto con pasarlle o ferro á roupa ou fregar o chan.
A consecuencia de todo isto é que, se xa hai unhas semanas escoitaba unha burrada de programas, agora son aínda máis (os que vou recomendando aquí están nesta lista, por certo). E algúns deles paréceme que merecen algún comentario nesta Xanela. Esta sección aborda o primeiro deles.
Tiña dúbidas de se xa falara algunha vez de Punzadas por aquí e si, fíxeno xusto cando estrearon a nova tempada falando do amor. Así que presento moi brevemente: Punzadas é o proxecto de Ines García e Paula Ducay, que inclúe iniciativas coma obradoiros literarios e clubes de lectura, e que tamén ten a súa vertente en forma de podcast: Punzadas Sonoras, agora baixo o amparo de Radio Primavera Sound (que todo o absorbe). Gústame especialmente que, partindo da literatura, exploren temas universais e que se aproximen á cultura e a filosofía dun xeito accesible malia tratar cuestións complexas.
Desta vez, o capítulo abordaba a maternidade, pero dende o prisma do que nós podemos entender como “malas nais”, suxeitos que non se adecúan a norma do establecido ou do convencional. Nais que abortan, nais que se arrepinten de telo sido, nais que matan, nais que desexan, nais que non aman. Persoas que tensan as costuras e os límites dun sistema social opresivo con quen non acepta as estruturas vixentes.
Hai múltiples exemplos disto na literatura e elas citan dende referencias clásicas coma a Medea de Eurípides ata obras modernas como ese libro de Elaine Vilar Madruga, El cielo de la selva, ao que devezo por botarlle o dente. O capítulo está ben e xorden reflexións interesantes, pero impactoume máis que outros polas miñas lecturas recentes.
Terminei hai nadiña con Tienes que mirar (non sei se o aclarei con anterioridade, pero os títulos vounos intentar poñer sempre no idioma no que leo as cousas, porque se non é un caos para aclararme con se usar a versión orixinal, traducir ao galego obras que non están localizadas, etc.), de Anna Starobinets. Viña de velo moi recomendado por parte de xente cuxo criterio estimo no Discord de Hipersónica e xusto cadrou que no clube de lectura propuxeran La glándula de Ícaro, tamén da mesma autora, como libro para o mes de marzo.
La glándula de Ícaro é un compendio de relatos curtos de ciencia ficción distópica. Para os que sexades fans de Black Mirror podedes ubicarvos con que os tiros van por aí, pero con lecturas bastante turbias e angustiantes sobre asuntos coma o transhumanismo, os mecanismos do desexo, as industrias culturais ou a relixión. Hai relatos que funcionan mellor ca outros, pero en xeral a colección é solvente e deixoume con ganas de ler máis da mesma autora.
Starobinets é xornalista. En Rusia. Un combo interesante e complicado (no fondo ser xornalista é unha cuestión sempre complicada, con maior ou menor intensidade en función de circunstancias espazotemporais). A súa bagaxe persoal e profesional marca tamén o estilo de redacción e penso que por iso a hostia que me comín con Tienes que mirar foi tan grande. Hostia emocional, porque sobre o libro pouco ou nada teño que obxectar.
Onde nos relatos había fábulas e ficción, en Tienes que mirar só se atopa o máis crú dos realismos. É unha obra na que se narra en primeira persoa a odisea da autora para abortar despois de que se lle detectara unha malformación incompatible ca vida ao bebé que estaba xestando preto do cuarto mes de embarazo. A crueldade dun sistema sanitario e da sociedade son extremas no que narra Starobinets, pero entre o carrusel de horrores que circulan nas menos de duascentas páxinas -lino dunha sentada porque estaba totalmente atrapado- hai tamén espazos para respirar e para admirar a capacidade co que a racionaliza, procesa e transmite cuestións tan delicadas respecto da vida, da morte, da xestión do dó ou da culpa.
Anna Starobinets non parece unha das nais fóra da norma que comentan no episodio de Punzadas -últimamente a vibra da Xanela é relacionar as cousas que vou lendo/vendo/escoitando e ver como conversan entre si-, pero ela síntese coma tal por momentos. E ten unha cousa que me fascina, que para min é o summum de escribir ben: é incriblemente precisa na linguaxe, non só para describir con detalle o que sinte/pasa/vive, senón tamén para deixar fóra o superfluo e o baleiro. É unha prosa austera para pórlle sentido aos sentimentos causados por situacións que superan as capacidades de calquera. E por iso impacta como o fai.
Non quero entrar en máis detalles sobre o libro porque penso que, en xeral, canto menos se saiba sobre o que se vai ler e menos ideas preconcibidas teña un, mellor vai ser a experiencia; mais si teño que dicir que non lembro ter chorado nunca lendo nada na miña vida e que, con Tienes que mirar, acabei chorando a lágrima viva coma un neno pequeno.
Sen telo previsto, tamén me cadrou de estar estas semanas -conto con rematalo cando termine de escribir este post- con O verán no que miña nai tivo os ollos verdes, de Tatiana Tîbuleac. Sobre este non vou emitir aínda xuízos de valor porque me faltan coma trinta páxinas, mais tamén me está a parecer unha aproximación ben bonita e sentida á maternidade e a outras moitas cuestións relacionadas ca mesma.
Dous de catro: Amiga Date Cuenta
Cada vez falo máis de libros na Xanela e menos das movidas singulares de Internet que, nun principio, motivaron que abrira este espazo. En parte porque leo bastante máis -o cal me leva a escribir menos, nun efecto acción/reacción que aínda non descifrei- e tamén en parte porque xa atopei un contedor para gran parte das miñas obsesións/debates/curiosidades no que se tratan mellor e con máis detalle: Amiga Date Cuenta.
Xa trouxen o programa este por aquí tamén con anterioridade. Pero volvo introducilo. O que naceu como unha sección de Tardeo (DEP) acabou collendo entidade de seu e agora é un dos meus podcast de cabeceira. Pola pertinencia dos temas que tratan (o episodio de Fascismo del cuerpo é simplemente sublime). Noelia Ramírez e Begoña Gómez Urzaiz constrúen o que elas chaman “magazine de antropoloxía pop” e que, ben por referencias, ben por convidados, ben pola finísima selección dos contidos ou ben pola súa experiencia persoal, sempre me deixa un cento de ideas revoando pola cabeza.
Desta vez, como no episodio comentado xusto arriba, volveron falar dos corpos. Das miradas alleas sobre eles, de como os entendemos, de como os forzamos para que encaixen nuns ideais fugaces, irreais e absurdos. Das Sephora Kids, dos filtros nas redes sociais ou da batalla política detrás das tetas de Sidney Sweeney (nunca pensei en escribir esta frase, pero é realmente un tema esta historia toda). Pero non só é o comentario destas cuestións, son as análises que hai detrás delas. De como Sweeney, por poñer un exemplo do falado no programa, sabe e consinte esta explotación do seu corpo porque entende a fama e a súa profesión dende o pragmatismo: vindo de orixes humildes vou deixar que se me use como figura sexual porque non sei canto vai durar o éxito e teño que capitalizalo como poida.
Amiga Date Cuenta é un espazo moi minoritario en redes (non suma nin 2.000 seguidores en Twitter nin en Instagram) malia estar nunha plataforma con bastante impacto como -si, ídelo adiviñar- Radio Primavera Sound, onde para min é xunto con Brazalete Negro (tiña que citalo, se non estoupaba) o mellor de toda a programación. Agardo que se manteña e animo entusiasmadamente a seguilo e coidar del.
Pero claro: escoito a xente que fala ben e con xeito dos temas que me interesan e quedo sen ganas de comentalos aquí porque que carallo vou aportar xa ao debate. Por traer algo que me fixo gracia (esta vez rescátoo da newsletter de Hipersónica): non sei se coñecedes o conto do Florida Man Birthday Challenge.
Basicamente, consiste en buscar “Florida Man” seguido da túa data de aniversario (en inglés, para que funcione ben) e ver que noticia bizarra protagonizou algún notas dese estado: roubos de tartarugas, anécdotas con caimáns, agresións en bares, exhibicionismo. Os Estados Unidos son un país totalmente disfuncional que regala casos escabrosos con tremenda facilidade.
Pois ben, comeza a haber unha nova tendencia cunha señora que aquí foi protagonista hai nadiña dunha canción da semana: Azealia Banks. Musicalmente anda en horas baixas, pero non deixa de fabricar titulares con bastante frecuencia, por meterse en fregados con practicamente todo o mundo (como o día que Troye Sivan lle dixo que lle molaba a súa música e ela… pois respondeulle unha cantidade de barbaridades bastante grande, incluíndo acusalo de apoloxía da pedofilia). É a nova Florida Man e anímovos a buscarvos porque os resultados son incribles e graciosísimos. A min sáleme Azealia poñendo a caer dunha burra a unha política conservadora estadounidense -perdón polo epíteto- por non querer recoñecer unha festividade que conmemora a fin efectiva do esclavismo no país. Icónica.
Tres de catro: Ciberlocutorio
Prometo que nesta penúltima sección a partir de diferentes podcasts acabo xa de darlle bombo ás cousas que fan en Radio Primavera Sound e que non quero facer proselitismo gratuíto desa aspiradora que fagocita toda e canto proposta alternativa xorde no tecido cultural barcelonés. Pero cadráronme así as seccións desta vez. E arrepíntome de ter gardado este programa ata agora, porque pode ser o que máis forte me impactou de todos os que hoxe traio a colación.
Non creo que Ciberlocutorio precise presentación. O espazo conducido por Andrea Gumes e Anna Pacheco é seguramente o buque insignia da emisora, a cara máis visible e premiada de todo este entramado. Con méritos. Deste talk show saíu desta vez unha ollada á cuestión do consentimento a partir do caso real de Vanessa Springora e Gabriel Matzneff. Ela, a filla adolescente -trece anos, para máis señas-, dunha editora en Francia. El, a piques de cumprir cincuenta, un escritor consolidado e aclamado pola crítica literaria. Unha figura pública, con contactos e amizades nas altas esferas do poder, que metódicamente se dedica a facerlle ás beiras a unha rapaza, case unha nena, á que lle saca trinta e seis anos. E ca que acaba comezando unha relación.
Todo foi público. Todo pasou a ollos da xente. Matzneff era un recoñecido pedófilo -un perfil similar a Fernando Sánchez Dragó, que agardo que estea a pudrir ben podre-, que alardeaba de ter relacións con nenos e falaba de determinados países coma “paraísos” para estas prácticas. E agora, hai uns anos escasos e despois de décadas de dixestio´n, Springora contou a súa historia nun libro titulado Le consentiment (O consentimento).
Non se ven os feitos cos mesmos ollos hoxe ca nos anos 80 ou 90. A sociedade mudou. O mundo transformouse. E por sorte, nalgúns aspectos, fíxoo para ben. O cadro que pintan Anna e Andrea neste Ciberlocutorio é unha expresión de terror puro: a impunidade ca que actuou un depredador sexual, amparado polo prestixio dos círculos intelectuais e dunha visión atroz da cultura e da transgresión. Non conto máis -xa contei moitísimo, moito máis do que debera- porque creo que no episodio do podcast se parte de testemuñas, declaracións e lecturas que axudan a completar toda a historia.
Pero si resulta que todo este asunto interactúa con outra lectura que teño recente: The bluest eye, de Toni Morrison. Ogallá ter chegado antes a este libro, no que unicamente reparei porque me insistiron moito -e menos mal- ao recomendarmo. É a novela de debut dunha autora xa finada, premiada co Pulitzer e co Nobel de Literatura. Por unha vez, os premios fan xustiza. A súa é unha novela que explora temas densísimos e importantísimos. A beleza, a fin da inocencia, a pobreza, o racismo, o autoodio, a identidade, todos os condicionantes sistémicos cos que vivimos. Conforme máis penso nel mellor me parece.
É unha narración áspera polos feitos que relata -non entro en detalle, pero agradables non son-, pero tamén neorrealista e marcadamente humana. Todos os personaxes teñen historias de vida detrás, sinten, padecen e actúan. Hainos atroces e hainos inmaculados. Pero, máis que nada, hai moitísima sensibilidade na forma en que existen nese universo de The bluest eye. E maestría para contar as súas vidas de ficción, que ben explican miles, senón millóns, doutras vidas reais.
Catro de catro: Esto merece una explicación
Vou quedando xa sen espazo e Xanela está a piques de convertirse na newsletter de El País de la Mañana, que todos os santos días chega cortada porque se pasan do límite que permiten os servidores de correo. Que me suceda a min ten un pase porque solto unhas turras importantes e aquí non edita ninguén, pero coido que eles debían mirar un pouco ese tema porque me parece cero profesional.
En calquera caso, último podcast e a mención ao xornalismo non é casual. O true crime está en auxe -igual escribir isto hai dous anos tiña sentido, agora é un pouco coma dicir que a auga molla- e, mentres se debate como facer eses contidos con enfoques correctos e non morbosos (non é o campo onde abundan as mellores prácticas), din con un programa bastante singular.
Esto merece una explicación é un podcast de RTVE Audio que analiza en detalle sucesos de actualidade e ofrece información detallada e contexto para entendelos ben. A min recomendoumo Adri (#CuéntaleAFerro) hai un tempo xa e nunca lle fixera demasiado caso ata este último capítulo. Nel, tratan a historia do asasinato de Elisa Abruñedo, unha muller de Cabanas (A Coruña) á que mataron mentres paseaba a menos de douscentos metros da súa casa.
O caso, que descoñecía por completo porque ando moi fóra da actualidade de sucesos, puido resolverse o pasado outono despois dunha investigación de máis de dez anos na que poucas máis pistas tiñan que unha mostra de ADN do autor. O equipo do programa estudou con detalle toda a investigación e deulle voz ás persoas implicadas: a familia da vítima, os corpos de seguridade que levaron o caso, expertos en diferentes temas. É un moi bo traballo xornalístico que acaba desembocando nunha sorte de true crime moito máis metódico e informativo do habitual, malia o defecto de que quizais haxa demasiadas loubanzas para as forzas de seguridade -omnipresentes no relato- responsables da investigación. En calquera caso, un bo formato de radio que conta de forma moi digna un acontecemento terrible.
A Xanela musical
Vou fatalísimo de espazo e van quedar sen meter memes que estaban ben chulos, pero é culpa miña por non facer post máis breves e semanais. Mentres me esforzo por intentar recuperar a rutina da Xanela, unha selección de discos breves que me gustaron ou considero obxecto de comentario por algún motivo. E un recordatorio de que todo todiño o universo sonoro desta newsletter neste 2024 está condensado nesta lista de reprodución.
Sempre insisto en que non controlo nada de electrónica e é verdade, pero hai algún nome ao que si lle vou seguindo a pista dende hai tempo e un deles ten disco novo: Four Tet. O alias artístico detrás do que está Kieran Hebden, un creador certamente fóra de compartimentos estancos, como proba esa alianza con Fred Again.. e Skrillex. Three é máis da fórmula de sempre: house minimalista, folktronica, IDM. Pódeselle chamar de moitas formas, pero o certo é que conxuga pasaxes sonoras fermosísimas (‘Loved’, ‘Three Drums’) con temazos para a pista de baile (‘Daydream Repeat’). Un si de manual.
Dun tempo a esta parte, o alt-country e a aproximación á música de raíz americana é un xénero de moda. Ou, polo menos, un que a min me presta máis que nunca escoitar e do que teñen saído moitas propostas interesantes. Xa se falou nesta sección dos discos de Brown Horse, de Hurray for the Riff Raff e dalgún traballo que pasa preto desas coordenadas sonoras. E había un que encaixa neste molde que estaba pendente de publicarse e ao que lle tiña moitas ganas: Tigers Blood, de Waxahatchee. Non é unha reinvención total (como o caso de Beyoncé, que agora quere facer country en Cowboy Carter -pendente de escoitar, se me mola xa o comentarei-), senón que insiste na receita habitual de Katie Crutchfield. Pero vaia se lle saíu ben desta vez. Un dos meus discos favoritos do ano, que ten unha morea de cancións memorables e que, sen inventar a roda, conforman un disco redondo, primaveral. Ao que acudir unha e outra vez.
Pero houbo moitas máis cousas dignas de mención nestes últimos días. O 22 de marzo foi un día completamente brutal en canto a novos lanzamentos -máis na próxima e derradeira sección da Xanela-. E, entre todos eles, apareceron novas cancións de Olivia Rodrigo engadida á versión ampliada de GUTS (disco que entrou no meu top de 2023). ‘Obsessed’ é un temazo absoluto. Tamén lle fun collendo o punto ao EP de Nourished by Time (responsable dun disco de debut que ignorei sen moito sentido o ano pasado), Catching Chickens, no que afonda nesa mestura de estilos tan singular: R&B dos 80, shoegaze, pistas de baile, guitarras. Un universo tolo e estou a descubrir que adictivo. Tamén hai cancións novas de Lorde, que versiona aos Talking Heads en ‘Take Me to the River’; de Vampire Weekend, que vencen boa parte das miñas resistencias en ‘Mary Boone’; ou doutra que rematou ben alto na lista de discos de 2023, Blondshell, aliada desta vez con Bully en ‘Docket’. Moito novo, moito bo.
Pero para pechar esta sección quero darlle un espazo destacado a For Your Consideration, o disco de Empress Of. O nome do proxecto da artista norteamericana de ascendencia hondureña Lorely Rodriguez, que parte das premisas do pop mainstream actual -incluíndo o de cantar en castelán, inglés e spanglish- nun álbum que, aínda que podería anticipar camiños xa percorridos, sona fresco, bailable, contaxioso. Colabo con Rina Sawayama incluída (‘Kiss Me’), For Your Consideration é unha sucesión de éxitos para alegrar os corazóns poperos. Os corazóns bos, vaia.
A canción da semana
Escribía hai unhas poucas liñas que o pasado venres, o día 22 de marzo, fora un día absolutamente tolo en canto a lanzamentos. Julia Holter (non me molou, síntoo pola xordeira), Empress Of, Waxahatchee, a versión extendida do de Olivia Rodrigo, o disco de Rosali (un pouco xd o nome, o disco pareceume cativo). Moitas cousas que despertaran bastante expectación. Pero claro, todo quedaría en nada se non fora pola clave de bóveda. Polo alfa e omega da música neste momento: a nosa dona e señora Adrianne Lenker, que publicaba Bright Future, novo disco en solitario fóra do paraugas de Big Thief, a banda das cancións nas que quedar a vivir.
Sensibilidade extrema, cancións de elementos mínimos que con guitarra, piano, voz e violín deixan rendida calquera defensa. Estou completamente atrapado nos doce temas deste disco. En bucle durante oito días e sen palabras para describir todo o que me fai sentir. Odio facer reseñas detalladas en quente e, sobre todo, que esta sección dedicada a cancións da miña vida a acaparen lanzamentos recentes, pero desta vez sei que quen a protagoniza xa o vai ser para sempre.
Bright Future está gravado en cinta. En directo. O son é artesanal. Ten arestas. Non é pulcro, está cheo de matices, de acoples. É algo case físico. Música que se pode tocar cas mans. Que se escoita con todo o corpo e que captura un instante, un momento, no que unha canción determinada sonou dunha forma e que nunca volverá repetirse. Fotografías musicais de composicións que mutan, medran e se transforman co tempo.
Por iso me gusta tanto a versión chatarreira de ‘Vampire Empire’ cos instrumentos pisándose. Pero non é a única do lote que merece ser destacada: a apertura con ‘Real House’ é desoladora e parece unha decisión ata anticomercial: non hai retrouso, é a máis longa e espida de todo o álbum. Pero é unha crónica familiar triste e melancólica da vida de Lenker, non exenta de dificultades. Do amor maternofilial. Temas dificilísimos de trasladar con éxito e delicadeza a un corte de música, pero o seu talento é infinito. Big Thief non teñen un disco malo. Adrianne Lenker tampouco. Atraparán máis ou menos. Cambiaremos nós e cambiarán as nosas lecturas, pero que difícil contar tanto con tan pouco.
Non é, que conste, Bright Future un disco no que entregarse á tristura, replegado en si mesmo. ‘Sadness as a Gift’ é alegre, trota melodicamente. ‘Free Treasure’ é unha canción de amor tan bonita que doe mirala. Material perfecto para ionquis da intensidade (si son). ‘Evol’ é un xogo de palabras constante de doble filo. ‘Already Lost’ un tema sublime que xa tocaban Big Thief e que colle novos voos. ‘Cell Phone Says’ unha balada de elementos mínimos, de lareira, fogar e manta. Pero, dentro de toda esta viaxe marabillosa, hai un momento aínda máis especial ca o resto.
A estación de término: ‘Ruined’. É case terrorismo emocional entregar isto a modo de peche. Unha balada a piano ca letra e o crescendo emocional máis devastadores que lembro en tempo. Por iso é a canción desta semana. Leva xa meses circulando como adianto do disco e pensei que podía ser hype, que non era para tanto, pero… éo. E para máis. Enmarcada no seu lugar, como despedida e últimos compases de Bright Future é simplemente inmellorable.
Cíclica, coma se dunha oración se tratara, volve cada pouco a pulsar as cordas do noso interior necesarias para que todo trema: “So much coming through, every hour too / Can't get enough of you / You come around, I'm ruined / You come around, I'm ruined”.
Unha voz prodixiosa, un piano sinxelo, sen ornamento. Abonda con iso para ter con nós un tema atemporal, máxico. Co que a autora leva convivindo xa cinco ou seis anos. E que agora entrega neste formato, á espera de ver como medra cos anos. Pode que a mellor mostra desa beleza salvaxe inherente a todo o que crea.
O aplauso de crítica e público ten sido unánime desta vez con Adrianne Lenker. Tendo a desconfiar destes fenómenos, buscarlle os tres pés ao gato, pero… non hai maneira. É simplemente irrebatible. Un deses casos nos que a emoción se abre camiño por riba de calquera outra premisa. ‘Ruined’ é a expresión última de toda a mensaxe que contén Bright Future. Non sei se o que está por vir será brillante, triste ou feliz. Pero as cancións deste disco vanme acompañar nese camiño. E van vivir para sempre porque non penso deixar de falar nunca delas. Supoño que niso consiste a eternidade.
Cheguei ao remate! Dous post en todo marzo son unha bagaxe algo escasa para unha newsletter que pretende ser semanal, pero hase recuperar o ritmo habitual nalgún momento. Mentres tanto: coidádevos e desfrutade do que vos fai sentir ben. Azos, apertas e moitas, moitísimas, grazas por lerme e aturarme!