We're so back
No fondo este texto é todo unha escusa para poder falar de Sharon Van Etten
Rematou xaneiro. O mes das 617 semanas. E conseguín organizarme e atopar folgos para volver redactar unhas liñas por aquí. Coma sempre en tempos recentes foi un comezo de ano axitado, con miles de cambios que dixerir e procesar. Había proxectos que pechar e situacións que asumir, así que esta Xanela quedou bastante abandonada mentres se me acumulaban os temas pendentes.
Tiña pensada unha sección relacionando entre si varias noticias, filmes e reportaxes sobre migracións, pero terminou cristalizando nun programa de Castañas no Verán ca axuda das miñas compañeiras, así que axiña poderei compartir eses resultados (se non me dá vergonza, que desta vez falei moito e non me sinto de todo cómodo con iso). Debe ser a primeira vez que é este espazo o que alimenta terceiros e non ao revés, co cal me alegra deixar de parasitar contidos por un día.
Neste xaneiro dixen, fixen, pensei e sentín tanto e de tantas cousas diferentes que non sei por onde comezar a escribir. Só teño clara a canción da semana e iso é sempre o peche, así que tocará ir improvisando ata chegar alí.
A liberdade de expresión
Unha cousa que botei en falta neste tempo de inactividade da Xanela foi poder vir aquí a liberarme e desafogarme con respecto a temas de actualidade destes que indignan moito e caducan aos dous días porque o noso ciclo vital a día de hoxe está turboacelerado. Todas esas polémicas e acontecementos efémeros que nos soliviantan por minutos (horas se son moi graves) e axiña morren esmagados polas toneladas de información cas que nos bombardean, ou procuramos nós mesmos, a diario.
Segue a ser abominable, por exemplo, o que está a acontecer en Palestina (xurei non traer este tema, pero éme inevitable non volver). Non vou facer unha exposición detallada de nada, só compartir este especial que prepararon en The Guardian e que permite observar de primeira man (é un desfase técnico a web) a escala da destrucción, da barbarie do que sucede diante dos nosos ollos sen que nada do feito sirva para frealo. Os puntos en vermello desta imaxe mostran lugares con edificios danados polos bombardeos de Israel:
Escolas, mesquitas, hospitais, explotacións agrarias. A erradicación de todo método de vida dun pobo semella estar amparada por ese suposto “dereito a defenderse” que a comunidade internacional, ese eufemismo mediático para falar de Estados Unidos e da Unión Europea, invoca para amparar as accións xenocidas do Estado de Israel.
É difícil tragar con toda a hipocrisía en relación con este asunto e que, en tempos recentes, traspasa os límites do absurdo e da vergonza allea. Mentres deportistas rusos compiten sen bandeira aínda a día de hoxe en probas non vencelladas á representación por países, equipos israelíes participan coma se nada en competicións europeas. Ou no próximo certame de Eurovisión, un evento “apolítico”, segundo os seus propios organizadores. Só podo sentir noxo por habitar un mundo no que os Estados teñen sancionado antes a unha axencia que mira polos refuxiados en Palestina que ao país que os leva oprimindo décadas e que se aventurou hai meses nunha empresa xenocida sen que ninguén se atrevera a pararlle os pés.
Dixen que non quería facer unha exposición detallada de nada e penso que xa enredei bastante, pero onde quería chegar é ao estado da liberdade de expresión. Hai sobrada documentación en semanas pasadas de manifestacións prohibidas, concertos cancelados, cánticos censurados, premios retirados (mesmo a persoas xudeas). Co pretexto de combater o antisemitismo, moitos países de Europa (penso en ti, Alemaña) seguen avanzando por un vieiro moi perigoso de restricción dos dereitos civís. É perverso o paradoxo de alimentar un novo xenocidio intentando borrar a mala memoria doutro.
Uns tanto e outros tan pouco. Este celo excesivo no control das opinións sobre a cuestión palestina choca ca patente de corso outorgada noutras plataformas a discursos supremacistas brancos. A nazis dos de verdade, vaia. Chego tarde e xa o contaron antes e mellor ca min en El Diario, pero aquí en Substack hai un problema gordo con esta xente. Algúns estaredes familiarizados con outro paradoxo, o da tolerancia, definido polo filósofo austríaco Karl Popper en 1945 (bo ano e boa orixe para falar deste tema en concreto) no seu libro A sociedade aberta e os seus inimigos, o cal non lin, pero cito para atribuírlle ben a referencia.
Grosso modo, este señor contaba que se unha sociedade é ilimitadamente tolerante, ata o punto de permitir que existan e medren os discursos daqueles que son intolerantes, rematará véndose destruída por estas correntes. Conclusión? Que hai que ser intolerante cos intolerantes. Isto ten connotacións derivadas que dependen da ideoloxía de cada un, pero dende a miña humilde opinión penso que igual as medidas coercitivas destas liberdades debían centrarse nos opresores e non nas vítimas da opresión. Se non é moito pedir.
Tampouco vou pedir que a Xustiza ampare partirlle o nariz a un tipo que vai cantando fascistadas pola rúa, pero dende aquí mándolle todo o meu apoio ao ex do Dépor que lle quentou os morros ese día. Ía escribir que a suposta cultura da cancelación que tanto amedrenta á fachosfera só afecta a quen cuestiona e ameaza as narrativas dominantes. E, en certo modo, é así. Pero xa que o difícil paso dado pola xente que se atreveu a denunciar publicamente os comportamentos abusivos de xente coma Carlos Vermut ou Armando Ravelo tivo un grande impacto social, quero confiar en que de verdade hai consecuencias a futuro para quen traspasa liñas vermellas. Aínda que haxa festivais que sigan programando máis homes con historial de abusos sexuais que mulleres.
Volvendo ao tema de Substack, unha das miñas newsletters favoritas, Garbage Day, marchou de aquí por estes motivos, malia ser consciente de que ía redundar nunha posible perda de ingresos ou de públicos potenciais. Hónralle facelo e mostra que, cada vez máis rápido, en Internet é sempre verdade iso de que ou morres coma un heroe ou vives o suficiente para verte convertido no vilán.
Notas distendidas
Quedou, para variar, un chisco intensa a sección anterior. Así que esta vai ser un pouco caixón de xastre con outros temas máis livianos das últimas semanas. Empezando por un que parece sacado dun tebeo de Mortadelo e Filemón:
Si, houbo un iluminado que propuxo levar un iceberg de Groenlandia a Málaga en agosto como unha forma de concienciar sobre o cambio climático e como -espectacular- medida de promoción turística. Son quince minutos de podcast nada máis (recomendable Un tema al día como petisco de actualidade diario), pero son divertidísimos ata que das conta de que estas chafalladas son o modus operandi habitual en moitas administracións públicas, casualmente vencelladas en moitos casos a unha cor política concreta.
Estas semanas soubemos tamén do peche do Café-Bar Vistalegre, un deses sitios dos de toda a vida -pero de verdade-, que foi refuxio en moitas tardes de quedar a comer preto da facultade. Quedaría aí a anécdota -un máis deses sitios e xente que xa non existen- de non ser porque esta noticia me permitiu descubrir que era “o bar da señora” da canción de Ataque Escampe. Os vasos comunicantes desa cidade-aldea que é Compostela. Á señora, a Lourdes, dedicáronlle ‘Vistalegre’ para pechar o concerto do pasado sábado no vinte aniversario da Gentalha do Pichel. Non sobra festexar que o Pichel, a súa programación e a xente que mantén todo vivo son algúns dos grandes tesouros e signos da identidade deste lugar no que habito. Como lle canta Álex: “Sei que é moito pedir, pero é que eu aquí son feliz”.
Un apuntiño máis, a conta da historia do bar:
Pero agora eu necesitaba parar. Nunca collemos vacacións, só os cinco días que permitía a ponte festiva do 15 de agosto. Nos últimos dous anos eu descansaba os martes, aínda que viña a limpar o local. É importante que a hostalaría, tamén a de toda a vida, continúe, pero o certo é que os horarios son complicados. Nós, cando aínda estaba aberto o Hospital Xeral, abríamos ás 07.00 horas, un horario que retrasei ata ás 08.30 horas nos últimos anos. Continuabamos sen pechar ata as 00.30 horas. Lembro incluso hai 15 anos de pechar ás 03.00 horas. O bar funcionaba moi ben, pero tamén a base de esforzo. Eu non recomendo a ninguén este horario», reflexiona Lourdes, enlazando etapas
Creo que poucas cousas hai tan marcadamente propias do carácter dos galegos de determinada xeración coma esa énfase en non ter collido nunca vacacións en case cincuenta anos, máis ca uns días ao ano para as festas de Nosa Señora. E traballar vinte horas na cafetería. Ambas as dúas cousas seguramente sen ter maior necesidade de facelas así. Que desfruten agora do descanso que ben merecen.
Radar de novidades
Saliu tanta música nestas últimas semanas que non vou dar feito a comentar todo o que me prestaría comentar. O que si preparei foi unha lista de reprodución nova cos temas máis destacados do que vai de ano ca idea de ila actualizando porque a da Xanela en 2024 pronto vai engordar de máis e ter cancións moi dispersas no tempo.
Algunhas das aquí incluídas xa vos sonarán da Xanela anterior, máis hai material novo. Imos con el:
Botei semanas anhelando algún disco novo que fora realmente potente, destes que malia saír en xaneiro xa deixan o pouso de que te acordarás deles cando remate o ano. Á falta de botarlle o dente ao novo de The Smile, aínda non atopei ningún, máis si sorpresas agradables. Coma o slacker rock dos neozelandeses Office Dog, que por uns momentos sonan a Pavement e por outros viran cara ao pop. Moi cuquiño o álbum Spiel para ir abrindo apetito para este ano. Tamén me cundiu bastante o novo de Mohama Saz, banda madrileña de psicodelia cos ollos postos en sons de orixe flamenca, arábiga e mesmo oriental. Máquina de Guerra é o que poderían ter feito Altin Gün de vivir uns centos de quilómetros máis ao sur.
Non entrei tan dentro doutras propostas, como a de Kali Uchis en Orquídeas (aínda que gran parte do disco se deixa rescatar de boa gana) ou do regreso de Nudozurdo baixo o paraugas de Sonido Muchacho en Clarividencia. Iso si, ‘Bisontes Albinos’ é unha canción que me gusta bastante. Como tamén me cautivou ‘Hell’, tema que abre o novo álbum de Sleater-Kinney. Hai altibaixos, si, pero en plena etapa de reivindicar o legado das riot grrrl está ben poñerme ao día con outra das bandas referenciais do movemento e que, aínda hoxe, case trinta anos despois, seguen a crear cancións tan completas como a mencionada. Little Rope é un álbum apañado, que expande unha discografía dignísima.
Do disco de Viva Belgrado prefiro non falar e xa aviso que non comparto a liña editorial da cabeceira onde ás veces firmo. Houbo máis novidades interesantes neste tempo (Glass Beach, o EP de Las Odio, grupos de shoegaze como The Fauns ou Fawning ou o hip hop de Boldy James), pero teño o espazo que teño para contar as miñas movidas.
E quero falar dos adiantos que me teñen os dentes longos. Sen dilatalo máis: Adrianne Lenker, the one and only. A voz detrás da miña banda favorita, Big Thief, e que entregará o próximo 8 de marzo un novo disco en solitario. As dúas cancións de presentación, ‘Sadness As A Gift’ e ‘Ruined’ son marabillosas, absolutas, totales. Rock, country, folk, guitarras, pianos. Pode facer o que queira, porque todo o borda, todo o fai ben. Todo é pouco, todo é demasiado.
Pero tamén hai máis cousiñas prometedoras. Mundo Prestigio e Kiliki Frexco, da Chill Mafia, sacaron xuntos un tema de dub destinado a petalo muchísimo e que ogallá derive en máis colaboracións a futuro. Nerve Agent rendiron tributo a ‘El sueño de una noche de verano’ de Delahoja nunha reinterpretación ben divertida. Seguindo en clave electrónica, sorprendinme con que Justice tiveran cousas que contarme en 2024, pero vaia hit total é esa ‘Generator’ de hai uns días (a colabo con Tame Impala pasoume sen pena nin gloria). Atopei que o darkwave -chamaríalle trip hop, pero Rate Your Music dime que é máis preciso así- de Chelsea Wolfe tamén me mola. E, rematando esta ensalada de variedades, mando parabéns a Kim Gordon por seguir creando música que me flipa e me expande horizontes despois de telo sido TODO con Sonic Youth.
Pero falta alguén máis. E non uns calquera. O grupo que tería sido o meu favorito de 2023 de non ter mediado un disco de Grande Amore. Squid volven pisar a fondo o acelerador da pulponeta e regalan en formato single unha canción, ‘Fugue (Bin Song)’, que xa levan tempo incluíndo nos seus directos. Máis da mesma receta infalible: as guitarras, os xogos, as reviravoltas, a inconfundible voz de Ollie. Ese art punk frenético, de acceso inmediato, impacto lonxevo e sinatura propia. Vaia estado de forma. Que dure, por favor.
A canción da semana
Enfadeime un pouco da última vez porque cando mandei o post fixera probas e cabía todo para lelo directamente na bandexa de entrada de Gmail. Despois ao abrilo vin que se cortaba parte do final e sentinme mal porque peguei a turra en balde, así que desta vou intentar abreviar, despois de condensar en apenas cinco parágrafos un mes enteiro de (moita) música. Pero tamén lle quero facer honra ao tema que hoxe aquí nos ocupa.
Non é este que pego aquí arriba. Non. Este é so un cebo para falar de Sharon Van Etten, a protagonista nesta ocasión desta sección. As últimas semanas cadroume ver moitas películas -en parte respondendo aos propósitos para este novo ano en canto a filmes e libros- e unha das últimas foi Past Lives. Tivo bastante sona recentemente, así que igual vós tamén a vistes ou polo menos vos sona o argumento: dous nenos de Corea do Sur que están medio namorados na infancia sepáranse porque ela emigra a Canadá ca súa familia. Co tempo, e grazas ás redes sociais, retoman o contacto que perderan por completo. A partir de aí a directora, Celine Song, debuxa unha historia sobre as consecuencias das nosas decisións e sobre as vidas que foron e as que puideron ser.
Lin críticas en todas direccións, pero a min gustoume moito. Estaba todo emocionado ca escena final -non vou detallar o argumento, por moito que me dea igual todo este tema dos spoilers- e entrou a sonar a canción cuxo vídeo está unhas liñas de texto máis arriba. Conexión mental instantánea. “É Sharon”. En xeral, a banda sonora do filme está ben escollida, pero poñerme á persoa que compuxo Are We There (2014) para pechalo é terrorismo emocional. Porque non hai lacrimal que o aguante.
‘Quiet Eyes’, a canción creada para Past Lives é ben bonita e encaixa á perfección no momento da película en que aparece. Pero a propia Sharon Van Etten ten outro tema que fala das identidades, do coming of age (máis unha vez, o meu temiña favorito). Si, tiña que ser ‘Seventeen’.
(Nota de edición: colle aire para seguir escribindo)
Vaia canción. Insisto en que Are We There me parece unha marabilla. Que é un disco case perfecto, inmaculado. Que a dor que emana dos versos de ‘Your Love Is Killing Me’ é case tanxible: “Break my legs so I won't walk to you / Cut my tongue so I can't talk to you / Burn my skin so I can't feel you / Stab my eyes so I can't see”. Que nese disco hai intres de luz e de escuridade, que está todo o que un queira atopar e que seguramente siga a ser o cumio creativo de Van Etten; pero… simplemente hai cancións que naceron para ser eternas.
‘Seventeen’ medra con nós. É unha mirada ao noso eu pasado que cobra significados diferentes a medida que as nosas vidas avanzan. E sempre ten cousas que dicirnos. Inspirada en como cambian os ambientes e as persoas. Recupero o mantra (tomado prestado de Nuno, como non) de “sitios e xente que xa non existen”. De xente que medra, cambia e atopa o seu lugar no mundo.
Dende unha aproximación formal, ‘Seventeen’ é a típica canción de cantautora-con-guitarra, desta vez máis pop e con sintes, pero compartindo espírito con etapas anteriores. O especial é esa letra dedicada á Sharon de dezasete anos: “I used to be seventeen, now you're just like me”.
Porque todos nos paramos algunha vez a pensar nas decisións tomadas, nas consecuencias que tiveron. Nese “se soubera o que sei agora” que, acubillado noso subconsciente, nos fai xulgar feitos pasados con baremos do presente. Como se fora posible que calquera de nós puidera aprender sen terse dado mil golpes antes. “Down beneath the ashes and the stone / Sure of what I've lived and have known / I see you so uncomfortably alone / I wish I could show you how much you've grown”.
E medramos, e aprendemos. Pero tamén atopamos novas preguntas que temos que fallar para volver resolver. And so on. Unha e outra vez, ata que nos decatamos de que a madurez consiste en asumir que sempre vai tocar improvisar nalgún momento, que as cartas da vida non están marcadas e que algunhas veces toca intentar gañar ca peor man. E perderemos. E transformarase todo o noso entorno. Igual que nós para outros. “I know what you're gonna be / I know that you're gonna be / You'll crumble it up just to see / Afraid that you'll be just like me”.
Porque nalgún momento tivemos dezasete anos. E porque os seguimos a ter, en certa medida. “I used to feel free, or was it just a dream?”
Precisaba un meme para rebaixar a intensidade deste final. Porque teño o peito encollido só de pararme en todo o que evoca a canción desta semana. Alégrame ter atopado folgos para escribir e terme forzado a reservar tempo para facelo. Agardo que a vós vos teña prestado volver atoparnos nesta Xanela. Vémonos para a semana (coido que será así) con máis cousiñas. Ata entón, coidádevos. Moitas grazas por ler.