Procrastinar
Unha canción que define unha década, un enfado importante contra os fachas, historias de refuxiados e migrantes e máis listas musicais de finais de ano
Hai días e días. Non é hoxe un que me pille especialmente espléndido e lúcido para escribir estas liñas, mais agardo solventar a papeleta con certa dignidade. Polo menos unha pouca máis que os responsables da CRTVG, que, ante a campaña electoral inminente que imos ter que papar en Galicia, xa teñen o pé na chapa do pedal da propaganda e intoxicación. Sirvan coma mostra estes dous Reels da conta de Instagram dos servizos informativos do ente público: este primeiro e estoutro segundo. Xa non abonda ca omnipresencia da Xunta na tele (e do presidente en todo programa canto se emite), a manipulación obscena e ininterrumpida dos informativos (esta Xanela sale na véspera do Venres Negro número 291) nin con todas as artimañas habituais destes últimos catorce anos. Agora hai que fraguar como sexa unha imaxe de candidato solvente á presidencia cun señor que de carisma vai escaso e que, malia estar presente a diario nos medios públicos, puntúa baixo en canto ao grao de coñecemento por parte da poboación galega. A maquinaria leva tempo en marcha, pero este sprint vai ser insoportable.
Chove sobre mollado
Ao longo deste ano saíron varias veces historias relacionadas con procesos migratorios nesta newsletter. No primeiro post de todos os aquí publicados trouxen a reportaxe Adrift, de Associated Press (AP), a historia dunha patera que se extraviou e, en vez de nas costas das Canarias, rematou meses despois de partir dende Mauritania no país insular caribeño Trinidade e Tobago, con só os restos dalgúns dos integrantes a bordo despois de cruzar todo o océano Atlántico. É unha historia da que non parei de falar este ano e que mesmo inspira o formato -que non os contidos- da reportaxe que estamos a ultimar despois da nosa viaxe deste verán a Senegal. Un traballo xornalístico, o de AP, non o noso, inmenso para resolver unha historia de final tráxico e protagonistas descoñecidos ata que alguén decidiu poñer luz nesta causa. Iso para falar das desgrazas da coñecida como ruta canaria. Pero os vieiros a Europa son múltiples e en todos eles é infame o rexistro de vidas humanas perdidas.
As embarcacións afundidas no Mediterráneo e os miles de mortos nesas augas, as condicións inhumanas nos centros de internamento (prisións con outro nome), os abusos dos camiños polos Balcáns ou os dramas dos campamentos de refuxiados en Europa central (esta última ligazón é unha reportaxe fantástica, merece a pena máis que calquera outra cousa aquí comentada). Son algúns dos temas dos que teño compartido lecturas que, realmente, é máis cómodo ignorar e poñer unha venda diante dos ollos para ignorar a crueza da realidade na que habitamos.
Son o primeiro que axiña desconecta ante a sucesión de novas sobre catástrofes humanitarias, que nunca deixan de brotar, como mecanismo de protección e autodefensa. É por iso que estaba un pouco reticente a ver Zielona Granica (A Fronteira Verde, en polaco), unha película de Agnieszka Holland publicada este ano. Descubrina entre a programación de Cineuropa, que organizou dous pases sen que puidera ir a ningún, e quedou na infinita lista de filmes pendentes, á espera de que lle dera unha oportunidade.
A historia que conta esta obra non é outra que unha ficción baseada na crise que se leva vivindo estes últimos anos na fronteira entre Bielorrusia e Polonia. Familias enteiras de países de Oriente Próximo e Medio afectados por conflitos -a guerra en Siria, o avance do Estado Islámico hai uns anos, a toma de poder dos talibáns en Afganistán- que lles forzan a fuxir dos seus fogares. Moitas delas con capacidade económica para tomar un avión e asumir todos os custes da migración cara a Europa, sobre todo tendo en conta as facilidades dadas polo réxime bielorruso para facelo. Desta forma conseguiron nos últimos anos milleiros de persoas chegar ás portas da Unión Europea, territorio onde agardan recibir asilo, xuntarse con familiares ou atopar novas oportunidades de vida. Misión case imposible ante a hostil resposta comunitaria á cuestión dos refuxiados.
Esta reportaxe de hai uns meses de The Guardian e adaptada ao castelán por El Diario conta con fontes de primeira man feitos análogos aos da película (nos que non vou entrar por evitar destriparlla a quen lle apeteza vela). Familias con nenos pequenos, mulleres embarazadas, persoas maiores ou con discapacidade. Todos sometidos a uns niveis de violencia extremos, tanto por parte do exército bielorruso como das tropas e a policía polacas. Vidas humanas empregadas coma munición nunha guerra política cínica e cruel. Persecución de activistas, represión da sociedade civil. Unha deshumanización tan salvaxe que lembra a de tempos non tan lonxanos na mesma Polonia e que non ten demasiada traza de corrixirse a curto e medio prazo.
A película, que pasada a introdución non afloxa o ritmo de hostias emocionais que reparte en case dúas horas e media de metraxe, deixoume feito merda, falando mal e pronto. Vina na madrugada do martes para o mércores e déronme as tres da mañá no sofá totalmente fundido, coma o emoji este que se derrete. Penso que só está accesible vía torrent en España a día de hoxe e non creo que moitas plataformas vaian pelexar por emitila a curto prazo, así que podo compartila se a alguén dos que le este espazo lle presta. Paga a pena.
Polo que puiden ler, liouse bastante parda na propia Polonia ca estrea desta película, que -ao ser polémica- tivo un notable éxito de público e motivou que o anterior primeiro ministro do país, o ultradereitista Jaroslaw Kaczynski acusara á directora de facer propaganda “nazi” por cuestionar a integridade dos polacos, ademais de referirse aos seus espectadores coma “porcos”. Vindo de quen vén, podería parecer que isto é un eloxio, pero todo o contrario. O retrato, basado en testemuñas reais, da policía, o exército e mesmo da sociedade polaca que se fai na película é incómodo por todo o que revela. Pódense admitir os erros e intentar subsanalos ou intentar matar ao mensaxeiro. Xa sabedes cal foi a resposta. Sobre todo porque para eles nunca foron erros, foi método. Premio Especial do Xurado no Festival de Venecia e unha dor de cabeza para os fascistas, penso que é difícil vender mellor Zielona Granica.
Os culturetas
Por non perder o fío da sección anterior, algo habitual entre este populismo de ultradereita que ten proliferado en tempos recentes é o desprezo da intelectualidade. Que vén de máis atrás e xa todos aquí sabemos a mítica cita de Millán Astray, fora cal fora a textualidade, canda aquel enfrontamento con Miguel de Unamuno e esas batallitas de “la guerra del abuelo y las fosas de no sé quién”. Volvendo ao caso, toda esa pulsión de desprezo do que non sexa a españolidade máis rancia, elemental e corta de miras é un denominador común de boa parte da dereita exaltada que pillou bastante poder a nivel estatal despois das últimas eleccións municipais e autonómicas. E como poucas cousas hai máis atrevidas que a ignorancia, que menos que demostralo e presumir dela.
De entre todas as prioridades que pode ter unha cidade de provincias -e da España despoboada- coma Huesca o que estes iluminados fixaron como liña vermella para pactar uns orzamentos co PP foi eliminar o festival Periferias, unha cita única e consolidada despois de varias edicións. Contra o vicio de pedir está a virtude de non dar, pero tampouco podemos esperar gran cousa da xente que pacta con estes pailáns. Máis de dúas décadas dun festival de artes escénicas vangardista, que ten valido para ver nun escenario tan pouco probable coma Huesca as propostas atrevidas, singulares, expansivas e enriquecedoras de xente coma Sun Ra Arkestra, Mike Watt ou The Human League, entre outros centos de artistas. Un cartel, aínda que din que xa depauperado en tempos recentes, sempre innovador, sempre fonte de descubrimentos e sempre cunha coidada selección por un coste mínimo tendo en conta como está o mercado de eventos hoxe en día. Un logrado traballo de encaixe e un motivo de orgullo para a cidade oscense que deixará de existir en prol dun festival “xuvenil” convencional. “O que se pretende é darlle un novo enfoque a este tipo de eventos culturais, que partirá de que a programación sexa resultado da demanda real da cidadanía de Huesca”, citando literalmente o argumentario da corporación de goberno. En linguaxe non política: soltarlle os 60.000 euros de subvención que supoñía Periferias a unha promotora de amiguetes para montar o enésimo concerto clónico. A demanda real: a de pecharlle as portas ao mundo.
Máis listas
A semana pasada metín unha turra importante por aquí a conta das típicas listas de mellores cancións e discos de finais de ano. Citei varias das que me gustaban, algunha na que colaborei e mencionei algunha da música á que cheguei demasiado tarde para incluíla na miña (da cal, por certo, saíu o segundo episodio o pasado domingo). Non quero ser monotema, mais aproveito para recomendar que se lle bote un ollo á mellor de todas, a que verdadeiramente me importa, a de Hipersónica. Xa comentei moitas veces que o único medio musical polo que pago e dos poucos cun criterio no que confío cos ollos pechados. Son moitos anos de vinculación e agardo que sexan outros tantos ou máis de aquí en adiante. Teño curiosidade por saber quen será o número 1 -saberase o domingo- e tamén certa ilusión por ter colaborado en conformar ese top dos lectores que se publicará o luns que vén. A tope con eles.
Tamén nestes últimos días viron á luz a lista de The Fader (que ten moita cousa interesante e aínda por descubrir), o repaso do mellor do ano en Bandcamp Daily e o top de NPR, que me gusta porque aparecen os discos ordenados por data de lanzamento (e volven meter o de SZA que saliu en 2022) e aos que ven máis destacados póñenlle unha estreliña. Non me desagrada o formato. Ah, e Víctor Trapero, que é un dos poucos xornalistas musicais en España cunha mínima proxección pública aos que lle teño respeto e admiración, tamén compartiu en redes o seu top. Insisto en que o sigades a el máis o seu podcast Heavy Rotación.
Son estes días nos que leo máis sobre música que música escoito. Agradezo ter deixado o top xa feito antes de que saíran todas estas publicacións porque seguramente me terían influenciado algunhas delas a poñer máis ou menos arriba algúns dos discos que metín na miña lista. Sorprendeume, iso si, que o éxito de Olivia Rodrigo escape do círculo posirónico de Pitchfork (cabeceira da que tamén falamos bastante a semana pasada) e demais acólitos poptimistas ata acadar postos destacados en moitos destes rankings. A min GUTS pareceume un disco moi desfrutable, inmediato e que malia a orientación mainstream fai moitas cousas moi ben. Por iso o metín por diante (de número 37) de moitos outros que a priori me deberían ter gustado máis. Xusto nas últimas datas, a artista estadounidense anda de promoción polo seu país e deixou dous directos reseñables: dúas actuación no Saturday Night Live, que están ben, pero sen florituras (e con letras censuradas); e esta marabilla para o Tiny Desk de NPR. Namorado desa versión máis orgánica de ‘vampire’ estou. E coma min, seguramente ese máis de millón e medio de persoas que viron este vídeo en só dous días.
A canción da semana
Se Olivia Rodrigo habita nun dos extremos dun espectro musical determinado, a música que hoxe protagoniza esta sección pode estar perfectamente no oposto. Nun lado hai inocencia, dramas adolescentes de entrada na idade adulta e unha concepción clásica do amor romántico; no outro hai irreverencia, polémica, sexualidade explícita e malotismo. Hai menos de dez días que se fixeron doce anos da publicación desta canción. Doce. Tiven que comprobalo varias veces porque pensei que achara un fallo no espazo tempo. Pero non. O 6 de decembro de 2011 constituíuse unha institución da música contemporánea. Benvidos á década pasada: isto é ‘212’, de Azealia Banks.
Todo é terriblemente icónico nesta canción. Non sei cantas veces podo ter visto este videoclip en branco en negro nas pantallas de garitos de noite. Cantas noites pode ter sonado isto a altas horas da madrugada no Ultramarinos (despois pechado, logo Delorean, logo Floows, pechado outra vez, agora Avalon e convertido nun rock bar que vaia por deus) mentres estaba na universidade. Sempre pensando en sitios e xente que xa non existen. Sempre estou fóra. ‘212’ foi un éxito mundial e case un acontecemento cultural para unha xeración de chavalada que quería ser “moderna”, pero estaba farta de saír de noite ca mesma música de guitarras. Adeus aos Arctic Monkeys, aos Strokes e a retorcerse sobre os punteos de Franz Ferdinand ou de grupos máis cativos coma Mando Diao ou The Wombats. Azealia Banks tomou por asalto o lugar destacado nas listas de reprodución de medio mundo rapeando sobre que lle comeran a perrecha. “I'm the new shit boo / Yung Rapunzel”.
O título deste post vén inspirado nesa ponte da canción na que, nos poucos momentos de tregua que ofrece o tema Azealia canta: “Sayin' you grindin' but you ain't goin' nowhere! / Why procrastinate girl? / You got a lot, but you just waste all yours and / They'll forget your name soon / And won't nobody be to blame but yourself”. Penso que nunca sentín rimar con tanto estilo ca palabra procrastinar.
É exactamente o momento de calma que precede á explosión definitiva da canción nese primeiro retrouso no que todo salta polos aires: “What you gon' do when I appear? / W-W-when I premiere? / Bitch the end of your lives are near / This shit been mine, mine!”. Houbo quen quixo interpretar este tema como un beef contra Nicki Minaj, bastante popular naquela época, mais a propia Azealia Banks, á que non lle doe meterse en xardíns constantemente (como cando lle faltou muchísimo a Troye Sivan hai nada, precisamente por loubar ‘212’) saliu desmentilo. Non es alguén na música recente en Estados Unidos se non tiveches unha enganchada con esta paisana. En calquera caso, citando a Nicki e á bárbara sección vocal que se marca en ‘Monster’: “You could be the king, but watch the queen conquer”.
‘212’ é unha exhibición constante por parte de Azealia Banks. Un flow divino, unha letra icónica, explícita, sexual, magnética. Unha produción superlativa, cortesía de Lazy Jay. Un hit de rap agresivo, pero con sensibilidade pop. A súa carreira posterior -que ten momentos salvables- queda certamente eclipsada pola enorme sombra que proxecta un tema coma este, seguramente imposible de superar. Pero, uf, hai quen mataría por ser capaz de facer algo a metade de bo que isto. I'm-a ruin you, cunt.
E ata aquí por hoxe. Moitas grazas se chegaches a ler ata aquí (tamén se non o fixeches). Non foi o post máis elaborado da historia, pero ando algo apurado estas semanas e nin sequera teño o tempo para procrastinar e documentarme para estas trapalladas que me gustaría. Vémonos en sete días con máis historias e lembrarse de que esta finde, como todas ata o día 31 de decembro, hai un novo capítulo do especial cos mellores 50 discos do ano. Agardo que vos poida gustar. Azos e apertas!