Delulu is the solulu
A resaca da festa da democracia
Xa abrín unha vez unha sección da Xanela citando ‘A vitoria’, de Ataque Escampe, pero igual procede recuperar a mención neste luns poselectoral. Ou polo menos esa estrofa de “Humana como son / Crín na vitoria / Como cre / Unha nena na festa da parroquia”. Porque poucas veces sentín esa ilusión pura, sen tamizar, coral e auténtica. E menos por unha causa política. Militei toda a vida -sen vontade expresa- no bando do cinismo, a falta de esperanza e o pesimismo. Como protección ante un sistema cruel e inhumano, pero tamén por falta de entusiasmo e convencemento.
Non sei que pasou estas semanas. Se foi a fartura cun modelo que non da máis de si -e tampouco o daba hai anos, pero aí segue-. Se foron as cámaras de eco resonando, as dixitais e as analóxicas. Se os algoritmos xogaron algún papel, se os meus círculos sociais son cada vez menos diversos. Ou se, simplemente, houbo quen fixo ben o seu traballo e foi capaz de chegar onde ninguén chegara antes. Pero activei a ilusión. Crin nun futuro mellor. Nunha vida diferente. Por hixiene democrática. Por necesidade. Porque é posible e indispensable construír algo diferente, máis eficaz, xusto e digno.
Por unha vez na miña vida votei en positivo. Non ao mal menor, a quen menos teima lle tiña ou a quen me resultaba útil. Votei ca fe de que, aínda que a política sexa imperfecta e perversa, estaba a facer o que era preciso. Polo ben común. Por termos un país de todos e para todos. Porque o cambio non era un significante baleiro desta vez, senón unha necesidade urxente. E, coma min, centos de miles de persoas. Só para darnos de fociños contra a realidade.
Nunca sentín tal euforia colectiva en Galicia. Nunca vin a tanta xente militar tan activamente nunha causa. O apelativo histórico, tan mal empregado sempre, parecía ata propicio vendo certas imaxes. Facianas de ilusión, mensaxes nerviosas en redes, ollos chorosos con vídeos e discursos. Tremeume a man ao meter o voto na urna. Convidei a amigos para seguir o escrutinio xuntos porque non collía dentro de min e necesitaba compartir o momento. Pasei o día co peito encollido e un nó no estómago. Tiven o corazón a mil. E foi todo en balde.
Mais, aínda que esta espiral delirante na que moitos nos vimos inmersos igual foi desmedida, non me arrepinto de nada. Porque de que me vou culpar? De soñar cun mundo mellor? De querer unha vida máis xusta? Na primeira campaña de eleccións galegas que non me tocou cubrir dende que tiña 18 anos puiden pecar de non ter o criterio e rigor que si me pedían as informacións que facía cando traballaba. De entregarme máis ao relato que aos feitos. De primar o emocional sobre o racional. Pero, eh, sentir é vivir. Porque non hai nin quince días que vos dicía isto, falando de movidas que ían ben máis alá do puramente electoral:
Pero… e o que presta atopar espazos para a ilusión? Unha convocatoria electoral, unha cita, o partido da fin de semana, un concerto, un plan, un case algo. As expectativas abren a porta da desilusión, pero son tamén un clavo ardendo ao que agarrarse para superar un momento crítico. De momento, soñar non é de pago.
E sinto volver autocitarme, pero hai uns meses (tamén nun momento trascendental de carallo, levo uns anos de vida bastante axitada e agradecería un respiro, aínda que fora momentáneo) contei toda esta movida da coraza, de atreverse a sentir o que experimentamos e de non deixarse comer polo medo ás hostias que podemos levar. E nesa filosofía sigo. Porque é difícil arrepentirse de algo que fixeches en base a uns valores e con total convencemento de que era o adecuado e o que verdadeiramente sentías.
Non hai unha maioría suficiente para o cambio. E -deixando voar o pesimismo antropolóxico- pode que non a vaia haber en moitos anos, por factores demográficos, mediáticos, económicos e de mil eidos máis. Pero cal é a alternativa? Asumir que non se pode facer nada? O nihilismo vital? Renunciar á ilusión? Négome. Prefiro seguir batendo ca testa contra a parede. Ata que caia o muro. Ou ata que non me quede co que bater. Delulu is the solulu.
Atando cabos soltos
Soltei unha turra importante da última vez que publiquei aquí a conta da miña relación co idioma e dun pouco o estado actual do mesmo. Podería tela aforrado se tivera visto a tempo esta reportaxe de El País acerca da substitución lingüística que estamos a experimentar diante dos nosos ollos en Galicia sen que os que queremos revertila sexamos nunca suficientes. Porque conta e diagnostica bastante mellor ca min -que ao final quería falar das miñas movidas en relación a este asunto, máis que do asunto en si- o que está a suceder día tras día en colexios e fogares. Nenos galegofalantes que abandonan o idioma no ensino, que perden hábito de ler por falta de estímulos e de oferta en galego, alumnos de cidade que son completamente analfabetos en galego. Eu isto vivino. E segue a acontecer.
O texto tamén cita un fío de @chuchameles en Twitter bastante viral no seu día que creo que dá boa conta do que é existir nunha lingua non normalizada (“Hai cousas que só sei sentir en galego. Só sei querer en galego. Só sei cabrearme en galego. No meu galego, que non é perfecto. Pero é meu, e permiteme ser todo o que son”). Aínda que non o faga de forma brillante, a cabeza que estrutura estes pensamentos que ás veces deixo aquí por escrito é miña e traballa nun idioma, imperfecto, que tamén é meu. E a miña propia noción de existencia vén nesas pautas. Como di o lema daquela camiseta bastante icónica: “Eu nunca serei yo”. Aínda que fose, sexa e serei yo nalgún contexto.
Se vos presta afondar nesta materia, outra ligazón: A lectura en galego, en mínimos: só o 3,1% prefire ler na lingua do país. En Praza.
Hai castañas
O plan desta semana era traer un cargamento de autopromoción, pero tamén era publicar o xoves pasado e xa vedes cando sale este post. O certo é que estou bastante contento co resultado de dous proxectos recentes. O primeiro do que vou falar é o programa novo de Castañas no Verán. Xa o teño comentado mil veces por aquí, pero é un podcast de temática social do equipo de voluntariado de Agareso no que colaboro dende hai case un ano. Hai unhas semanas fumos ata a Facultade de Comunicación da Universidade de Vigo (sentino coma se fora xogar fóra da casa, pero debo dicir que podía tomar nota a USC de bastantes cousas que fan ben alí) para facer un programa en directo co gallo de darlle tamén algo de bombo a outras iniciativas de Agareso relacionadas con esa facultade.
O xermolo dese Castañas foi un borrador que tiña aquí previsto para facer algún día unha sección da Xanela e finalmente cristalizou nun programa de hora e quince minutos sobre fenómenos migratorios grazas ao ben que curran Vero, Lucía e Marta -tamén Antonio e Uxía colaboraron neste programa, e Susana sempre nas redes sociais-. Cifras e unha radiografía da situación na actualidade, un coloquio sobre como cubrir este tipo de informacións nos medios e no fotoxornalismo con aportacións dunha ponencia de Anna Surinyach, recomendacións de filmes e contidos relacionados cas migracións. Penso que presta escoitalo, que quedou xeitoso e que, se vos interesa saber máis de futuros capítulos, tamén hai unha newsletter de Castañas no Verán (da cal me encargo) que sirve para que vos cheguen estes programas (con material adicional para quen queira afondar) sen necesidade de ter que ler as miñas chapas por aquí.
Tiña anotadas un par de referencias relacionadas con asuntos migratorios (concretamente da pasta que a Unión Europea, con España como principal intermediario, lle vai soltar a Mauritania para que fagan de poli malo externalizando fronteiras), pero non me dá a vida para tanta noticia negativa neste post despois do bloque electoral. Simplemente dicir que cando chega o punto no que o xornal máis importante de España dá por feito que eses cartos van servir para violar dereitos humanos en terceiros países igual estamos -ou levamos tempo, ben pensado- nun punto de non retorno. En serio que é unha barbaridade que a noticia de El País publique este parágrafo coma se nada, coma se fose a información meteorolóxica:
En esta estrategia, la UE asume que varios de estos países reprimirán con dureza y sin especial respeto a los derechos humanos la inmigración, pero el objetivo político fundamental es que esta no llegue a las costas europeas o a las vallas de Ceuta y Melilla, y los gobernantes europeos asumen el coste que pueda implicar esta especie de subcontratación de la solución a las crisis migratorias, que ya se inició con los acuerdos con Turquía.
Imos pagar (máis do que xa pagabamos) para que se violen (se sigan violando) dereitos humanos como xeito de “protexernos” contra a inmigración. Quero pensar -optimismo, ben, boa cousa- que nalgún momento do futuro botaremos a vista atrás, pensaremos na barbarie que amparamos e faremos por reparala.
Alá foi
A semana pasada non houbo Xanela porque estaba desbordado de traballo. Porque finalmente saíu á luz La Brecha, que é a reportaxe na que vimos metendo moitísimas hora de ilusión, aprendizaxe e curro dende que voltamos de Senegal alá no mes de xullo. Tivemos xira de presentacións por medios, aulas e outros espazos con bastante máis éxito de convocatoria e de atención do que agardaba, a dicir verdade (non se pode ser pesimista sempre, máxima lección do post de hoxe). En gran medida, polo traballazo de difusión que nos fixeron as compañeiras de Agareso.
La Brecha pódese ler aquí. E debe ser das moi pouquiñas cousas que firmei con orgullo na miña vida.
Está escrito, gravado, fotografado, pensado e executado a seis mans. É un traballo coral no que non lembro unha mínima discusión ou mala palabra. Todo o contrario. É unha sorte dar con equipos humanos así e estou súper agradecido coa oportunidade brindada. Falei tanto en tantos sitios deste proxecto xa que non sei que máis contar. É unha historia medioambiental, pero tamén económica, política ou social. Quedei contento co último parágrafo a modo de conclusión, así que vouno chantar aquí como resumo do contido da reportaxe:
Saint Louis, la ciudad y sus inmediaciones, son hoy el escenario donde múltiples problemas y casuísticas concurren a la vez. La erosión costera, el cambio climático, la brecha y la destrucción de hogares y ecosistemas que deja a su avance. Continuos cambios en un entorno donde los intereses humanos son también diversos y no siempre conciliables. Intervenciones precipitadas y dinámicas globales han llevado a un presente volátil, de futuro incierto. Mientras las autoridades y los expertos improvisan y perseveran en búsqueda de una solución, quizá imposible, que agrade a todas las partes implicadas; el río Senegal insiste en volver a su lugar de encuentro con el mar. Y así cerrar él mismo la brecha que otros abrieron.
É, como dirían os motivados, un proxecto de slow journalism para ler cunha taciña de café na man e poucos estímulos preto. Ou unha boa turra, en palabras da xente normal. Pero tivo unha recepción magnífica, tanto na presentación diante dos alumnos do grao de Publicidade e Relacións Públicas da UVigo como na aberta ao público en Santiago de Compostela, onde tres cuartas partes dos asistentes eran familia ou amigos directos meus. Recibo moitos máis mimos dos que dou, a verdade.
Tamén nos sacaron algunha reseña en medios, coma o Faro de Vigo (a compañeira Gala, que segue esta newsletter, fíxolle unha entrevista a Antonio Grunfeld, coordinador de La Brecha, pero como está de pago non a puiden ler), Europa Press ou Diario de Pontevedra. E entrevistas en radios, sorprendentemente con moitísimo espazo: quince minutos no Convivir, da Radio Galega, do que non din encontrado o podcast porque… bueno, que contar da CRTVG; e case media hora no A Vivir da Cadena Ser na edición de Galicia. Dende aquí mil grazas a Lara Capelo pola implicación e por unha entrevista que se notaba que estaba preparada e feita con ganas.
Con todo este asunto da promoción da reportaxe tamén teño un ruxerruxe que non sei xestionar moi ben. O feito de que esteamos sendo nós, os autores de La Brecha, quen acaparen os focos (e os aplausos) cando estamos a falar dunha problemática que nos é allea, cando fumos meros paracaidistas nun entorno alonxadísimo das nosas realidades.
Na nosa reportaxe hai historias humanas, protagonistas (Ameth Sène Diagne, Fatou Sy, Massow Ka, Moussa Niang e moitos máis) que son a quen verdadeiramente afectan os feitos que nós relatamos. Somos a correa de transmisión para que o que eles teñen que contar, a narración das súas vidas ou dificultades, chegue ás audiencias máis amplas posibles. Pero que a nós nos dean premios non ten por que repercutir en ningún tipo de mellora no seu día a día. E tamén me jode alimentar o meu ego, o meu curriculum, o que sexa, sen que redunde tamén en beneficios para eles. Xente ca que dificilmente podo manter o contacto cando non falo o seu idioma nin comparto espazos de interlocución. Non sei ben como solucionalo e xestionalo de aquí en adiante, pero ás veces o traballo silencioso e case anónimo da axencia tamén evita conflitos propios.
Volvendo ao principal asunto da Xanela no noventa por cento dos seus contidos: eu. Esta semana vin rular por aí este tuit no que un xornalista se ría dun músico inmerso nun proceso creativo. Sempre pasa que todo proceso de creación artístico se ve con certo desdén por parte dalgúns sectores. Coma se fose un privilexio ter que exprimir a mente para crear algo que che permita seguir vivindo e manténdote a flote en vez de resignarse a traballar oito horas nun oficio detestable. Como se a vida dos artistas fora un camiño de rosas. A maioría de creadores malviven, son precarios e teñen cero recoñecemento. E seguramente moitos non valgan, pero paréceme dunha ignorancia ou dun cinismo supinos obviar o duro que é o camiño ao éxito cando xogas aos Sims na vida real sen o truco de que a pasta chova do ceo.
E cara a onde ía eu con este discurso se eu non son nin rico nin artista nin vou ser ningunha das dúas cousas? Pois a que, en xeral, vivimos inmerso no ciclo da produtividade. O puto multitasking, aproveitar o tempo enchendo tarefas manuais cun podcast ou cun audiolibro. Sentirnos mal por non producir. No meu caso destes meses: mortificarme por non traballar. Pensar que estás a tirar ao lixo anos valiosísimos da túa vida sen contraprestación algunha. E esquecerse por completo de nós como individuos, do que precisamos, do que sentimos.
Cando me preguntan pola miña situación actual digo que son nini. Nin estudo nin traballo. Fago o que podo co que teño para ir tirando para diante ata que me reincorpore en Efe, pero a semana pasada botei a vista atrás e fun incapaz de non reflexionar. Hai case un ano que abrín esta Xanela. Nese tempo teño publicado aquí preto de medio cento de posts de todo tipo. Fixen un curso de especialización en comunicación social. Fun voluntario en Agareso, indo a colexios a axudar en obradoiros ou con outro tipo de programas de educomunicación. Metinme no podcast de Castañas. Fun a Senegal e botei meses editando fotos, redactando texto e montando -sen puta idea de deseño web- unha reportaxe multimedia partindo dende cero. Volvín colaborar con foto e textos ca Mondo Sonoro, aportando polo menos algo de contido todos os meses dende que se recuperou a edición galega.
Isto é o que se me ocorre grosso modo nos últimos dez meses, mais se o levo a un terreo máis persoal tamén hai outras circunstancias que comprometen enormes cantidades de tempo. Adestro tres días por semana -agora ningún, que me manquei nun xeonllo- e xogo todos os domingos. Leo diariamente varias horas de información de actualidade para estar minimamente ao día do que pasa no mundo, en parte porque me gusta en parte por se me teño que reincorporar. E tento manter na medida do posible o contacto cos meus seres queridos. Sen entrar xa en aficións culturais de música, cine, literatura e variados.
Atreveríame a dicir que teño unha vida bastante plena e satisfactoria, cos seus dramitas, como os de todo o mundo. Pero son nini. Porque non monetizo. Porque non fago rico a un terceiro co meu traballo. Porque non desperdicio corenta horas da miña vida, máis extras, máis in itinere, nun puto contrato laboral co que pagar o alugueiro, outros gastos e as copas que xa non podo tomar cando baixo cos colegas. Levo instalado na provisionalidade e na improvisación tanto tempo que xa se fixo fogar, pero sinceramente: abaixo o traballo. Non dignifica, exprime e reduce.
A canción da semana
Vale, teño como media ducia de discos apuntados dos que falar aquí e varias ducias máis pendentes de escoitar nos próximos días. Pero este post vaise ir totalmente de extensión e quería sacalo hoxe luns (empecei pola mañá e fóiseme complicando o día e aquí estamos preto das once da noite apurando para telo a tempo). Entón, para celebración da grande maioría dos lectores deste espazo, hoxe non hai radar de novidades e só vai haber canción da semana, a cal está sen decidir cando xa comecei a sección. Improvisando ata o final.
Podía ser ‘A vitoria’, que xa abriu o post, pero é moi cedo para comezar a repetir artistas nesta sección, así que vai ser ‘Pink Moon’, de Nick Drake. Porque é unha cousa tan bonita, delicada e fantástica que case se comenta sola.
O outro día, volvendo no curro da ett que por sorte xa rematou, entrevistaban no capítulo de El Ojo Crítico que ía escoitando (recomendadísimo, RNE ten un catálogo de programas no que hai moito que rescatar) ao escritor Miguel Ángel Oeste polo seu novo libro ‘Perro Negro’. Unha novela que se basa na figura de Nick Drake e da súa prematura morte -é outro do club dos 27- para falar de outros moitos temas a través dos seus personaxes: as enfermidades mentais, a súa invisiblización, as drogas, o sexo, os 70 en xeral. O libro en si, partindo desas premisas, tampouco me flipou -anotado quedou para ler, en calquera caso-, pero agradecinlle que volvera traerme a memoria a Drake.
E non porque sexa eu un experto na súa obra -nunca fun máis alá dese Pink Moon de 1972-, pero tampouco fai falta selo para caer rendido diante dun álbum marabilloso. Que a día de hoxe segue a sonar actual. Porque é incontable a cantidade de artistas posteriores de folk que beben deses acordes estranos, desa voz fráxil, desas melodías etéreas e desa beleza tan extrema que parece que vai estalar ao máis mínimo roce. É un disco magnífico, perfecto, sen máis paliativos. Dende a canción que o abre -e que hoxe nos trae aquí- ata esa ‘From The Morning’ que o pecha.
Pouco podo facer máis ca recalcar o convite a escoitalo, a entrar nese mundo de lírica críptica, de cancións luminosas e á vez escuras e a flotar cun dos talentos máis brillantes e efémeros da música contemporánea. It's better to burn out than to fade away. Deixounos despois dunha sobredose de antidepresivos, unha enfermidade (A vella compañeira, como lle chama Anxo Luxilde) ca que tivo que lidiar moitos anos ata que terminou por consumilo.
Unha historia triste, que evoca seguramente as mesmas emocións que suscita a súa música. Pero tamén hai nelas, nese Pink Moon e nese corte homónimo o refuxio da beleza pura, do artístico, da admiración ante a forma de captar e transmitir tantas cousas intanxibles con tan pouco. Unha guitarra acústica como arma de destrución emocional masiva.
E ata aquí a Xanela da semana pasada. Coido que o xoves, xa que volvo ser nini, poderei ter outra nova, con máis movidas propias, alleas e de todo tipo. Moitísimas grazas por todo. Por ler, por apoiar, por escoitar ou polo que sexa que dalgún xeito aportades, tanto a este espazo como a calquera outro dos proxectos nos que ando inmerso. Ou no meu día a día. Apertas grandes a todos e axiña nos volvemos atopar por aquí.