Desintegrarse
Chegou o outono a Compostela e, con el, comentarios apocalípticos sobre as industrias culturais, Internet, e algunha recomendación musical e de entretemento
Pasa unha cousa con este post. Tiña tan claras as seccións que me puxen a escribir sen facer a introdución antes porque me queimaban os dedos cas ansias de darlle ás teclas. Agora levo 4.000 palabras ao lombo e non sei como introducir todo o que ides atopar a continuación. Agardo que tiverades unha boa semana dende a pasada Xanela e que vos resulten interesantes os contidos desta. Si, escribo como se fora a despedida porque realmente é o mood co que encaro esta parte. Por iso non me vou extender. Imos aló.
A morte da cultura
Penso que a imaxe anterior ilustra ben de que vai tratar esta sección. Teño que admitir que cando hai tres semanas me mencionaron o nome deste rapaz como proposta para falar del na Xanela quedei un pouco a cadros porque non tiña nin idea da súa existencia. Sempre vou bastante a remolque das tendencias e desta vez non foi a excepción. Vaia por diante que sigo sen escoitalo, nin por curiosidade antropolóxica, e que o que me interesa neste caso non é a música, senón o trasfondo do asunto.
Para poñernos en situación: Íñigo Quintero é un rapaz galego que ten o número 1 global en Spotify grazas á canción ‘Si no estás’, editada en setembro de 2022 e que máis dun ano despois chega ao alto das listas. Sen máis discos e, en teoría, sen o respaldo dunha gran discográfica para conseguilo. Un éxito viral, coma calquera outro, pero cuxa historia di moito sobre como funciona o noso ecosistema cultural hoxe en día.
A partir deste tuit (LaJetweet fánseme pesadísimos, pero desta vez agradézolles a aportación) din con esta reportaxe de El País contando como este chaval aleatorio ten chegado a sonar en todo mundo. É bastante revelador que sexa unha peza da sección de Tecnoloxía e non da de Cultura do xornal, e menos mal tendo en conta aos dinosauros que hai en nómina por esa redacción. Pero tamén exemplifica a falta total de análise e interpretación que hai neses departamentos, convertidos con coñecemento de causa en altofalantes para a difusión sen filtro das novidades das discográficas que teñen de man e nunha sucesión constante de efemérides de vellas glorias. Esta semana saleu un disco novo dos Stones, entendo que estarán de celebración na maioría de medios culturais deste país, que teñen algo “relevante” e “popular” do que falar.
Volvendo ao que aquí nos atinxe, a reportaxe -que viste os feitos cun positivismo acrítico que se me fai duro de tragar- relata bastante ben cal é o procedemento seguido para que unha canción se convirta nun éxito viral. Non é algo espontáneo, froito da maxia dos algoritmos e a vontade colectiva: son decisións premeditadas por despachos e executivos de turno. Paga a pena lelo, non ten muro de pago e cóntao mellor ca min, que vou tirar de dous pantallazos para falar do que me interesa.
En resumidas contas, o novo formato do streaming -consumidores pasivos sometidos ao que ofrece o algoritmo- permite que, ademais de pagar a xente para que difunda os teus contidos (algo que leva pasando toda a vida, máis co agravante de que nolo comemos pensando que é algo orgánico e desinteresado), agora tamén se pode forzar que se vexan beneficiados polo trato que se lle dá nas distintas plataformas. Ademais de entrar vía talonario nas redes sociais con posts patrocinados, tamén se pode comprar esa exposición nesas listas de reproducción (que de verdade me pregunto quen escoita) xenéricas do estilo “Novedades Viernes”. Non é difícil imaxinar que, cando o único obxectivo de toda esta estratexia é acaparar atención e exposición, sexa como sexa, é fundamental que os contidos sexan brancos, neutros, inofensivos, asépticos. Música que non diga nada, fíos musicais de ascensor, cancións que ben poderían ser froito dunha intelixencia artificial.
É por iso que Íñigo Quintero encaixa perfectamente neste formato. Nepobabie de colexio católico privado cuns mánagers que lle vetan as entrevistas. Branco, xoven, cristián. E a máscara perfecta para unha nova iteración do capitalismo sangrante da industria musical. Difundir contidos coma quen procesa embutidos. Sen concertos, sen aparicións públicas, sen nada. Reducir á expresión artística a unha serie de cánones prefabricados e artificiais. Como di o título desta sección: a morte da cultura. Leva anos pasando, que conste. A xente esta non inventou a roda, pero que se celebre en medios e redes coma un éxito -un chaval de aquí triunfando, guau!- ponme un tanto do fígado. Peor aínda despois que hai quen intenta rebañar uns clics para as súas webs a conta de fusilar o tema de El País ou de montar debates absurdos e dun nivel baixísimo (xa me jode enlazalos, pero prefiro expoñelos que finxir que non vin nada).
Este parágrafo tamén ten outro tema que comentar. Acqustic é unha das dúas empresas detrás do fenómeno Íñigo Quintero. A outra é Believe. No artigo de Jordi Pérez Colomé queda explicado o rol de cada unha, pero óbviase, como non podía ser doutra forma, que detrás destas empresas emerxentes hai, como sempre, o enésimo fillo de papá formado en escolas de negocios (desta vez ESADE) e que parte de base con contactos e recursos para estas aventuras. Nada é casualidade nesta vida. Que empreguen prácticas bastante discutibles e intenten aproveitarse da peña tampouco sorprende.
Algo que si agradezo do que publica El País é a ligazón a esta peza de Forbes na que se detalla como TikTok, se quere (se hai pasta mediante, nunha linguaxe que entendamos todos), ten a capacidade de promocionar certos contidos. Por moito que se fale da importancia do crecemento orgánico destes fenómenos ao final a resposta é sempre a mesma: o que decide todo son as decisións empresariais que as avalen. Os algoritmos non son inocentes, pero esa vai ser a seguinte sección, así que xa rescatarei ese mantra dentro dun anaco. Antes, recupero por enésima vez nesta newsletter este texto en Stereogum de como unha cara B de Pavement empezou a medrar porque si, porque lle prestou aos servizos de streaming.
Esta semana tamén rulou bastante por redes esta análise do cartel dos cincuenta festivais máis importantes de Europa, tendo en conta aspectos como a axencia de contratación que leva a cada artista, os sexos, os estilos e máis detalles. O que vedes arriba sería o cartel do pasado Coachella -este foi en Estados Unidos, non conta para o estudo- se o que aparecese anunciado fose o nome da axencia de contratación e non do artista. En Hipersónica fixeron este mércores un repaso dos aspectos máis destacados do infome, co cal recoméndovos que lle botedes unha ollada e aforro extenderme demasiado con isto, mais hai algo que non quero deixar de destacar. Xa non é que vivamos cunha diversidade/pluralidade de oferta ficticia e esteamos en toda Europa dentro da roda deste sistema, senón que, por moito que se intente avanzar, segue habendo cousas dentro do mesmo que son inaceptables.
Dúas de cada tres actuacións nestes eventos analizados foron protagonizadas por artistas masculinos, unha desigualdade que, sendo esaxerada, pode ser ata suave cando se mira o verdadeiro quid da cuestión: a disparidade de xénero nos cabezas de cartel.
Ata o noventa por cento das persoas que se subiron a un escenario dun festival como cabezas de cartel estaban identificadas como homes. O noventa. Nove de cada dez. Reducindo á metade da población a ser case unha anomalía estatística nos espazos de maior visibilidade. Guau.
Pecho cun dato curioso, falando de fenómenos virais: entre os artistas con máis actuacións como reclamo principal Rosalía foi capaz de empatar con Arctic Monkeys e Billie Eilish. Aínda me custa crer que se mova nesas cifras de éxito, exposición e contratación tendo en conta como comezou todo.
A morte de Internet (tal e como o coñecemos)
Non sei se chama ou non a atención a ausencia case total de memes nesta edición da Xanela. O certo é que non os hai porque xa non os atopo. Podería botarlle a culpa por enésima vez aos cambios en Twitter e a como ten virado nunha rede social opresiva, pero desta vez non foi por iso. Simplemente, estoume quitando (si, teño que poñer o vídeo da canción para que se entenda a refe).
Despois da perorata da semana pasada sobre o noso rol como usuarios en Internet, o certo é que esta semana estiven bastante afastado de Twitter. Decidín que non ía postear case nada máis alí -tampouco é que escribira moito- e que as cousas que quixera contar ían ser en Bluesky, que non deixa de ser outro can con distinto collar, pero faise máis amigable interactuar nun entorno un pouco baleiro, pero con persoas de verdade cas que aínda se pode conservar. Un pouco vibras de discoteca á que chegas antes de tempo, antes de que haxa bo ambiente e a noite desfase ata perder todo tipo de traza. Nesa analoxía, Twitter sería o after ás doce do mediodía, onde só queda dexeneración por rascar.
Que por que volvo a estes asuntos despois da semana pasada dar xa bastante a chapa con eles? Ben, pois hai unha explicación. Que toda a rede de inputs que estou intentando construír a base de newsletters sobre asuntos varios, podcasts, usuarios de Internet e influencias varias fixo que chegara a min nestes últimos días bastante contido relacionado co que falaba no post anterior acerca do colapso da rede tal e como a coñecemos. O Internet co que medramos morreu e está a nacer unha cousa nova á que aínda non se lle deu forma. Os buscadores xa non son útiles, afogaron no seu propio SEO e nos contidos xerados por IA. Os espazos que habitamos ata o de agora como lugares de conversación xa non existen. A información está morta, os propios medios tradicionais son os que validan bulos minuto a minuto.
Creo que esta publicación de Ryan Broderick na súa newsletter Garbage Day explica bastante ben o estado da cuestión: as contas con tic azul respondendo a tuits virais con mencións que non veñen nada ao caso, contido sexual ou memes repetidísimos, só para conseguir desesperadamente interaccións que lles permitan monetizar céntimos ao final de mes. Por certo, din hai pouco tempo con Garbage Day, pero xa é das miñas publicacións favoritas con respecto á cultura de Internet. Non foi, dende logo, a única que lin nestes últimos días. O Technology Review (teñen boletíns diarios e semanais moi chulos tamén) sacou esta peza sobre como se pode arreglar Internet (spoiler: rompeuno o capitalismo). En The New Yorker tamén afondaron acerca das causas polas que estar na rede xa non é divertido.
Levo unha entrada chea de anglicismos ata o momento, supoño que froito de que todo o que recomendei está ligado a lecturas e plataformas noutra lingua, así que volvo promocionar -ogallá sirva de algo- o traballo de Ainhoa Marzol en Gárgola Digital. Se vos fixastes, a maioría das ligazóns a perfiles persoais desta semana son a contas de Bluesky, porque, por sorte, esta xente que fala de cousas que me interesan xa está alí (Ainhoa de momento non postea, pero sabes que unha persoa chegou cedo a un sitio cando o seu arroba de usuario é o seu nome de pila, sen adornos). No post desta semana, que lin pouco antes de escribir a Xanela, ela repasou varias lecturas que xa tiña anotadas para traervos aquí -supoño que despois de tanto tempo léndoa chegamos ás mesmas fontes á vez-, pero flípame que sexa ata o punto de que, sen coñecernos, as nosas publicacións xiren en torno ás mesmas preocupacións. Aquilo das relacións parasociais e tal.
Por pechar esta sección cun pouco de pementa. A Wikipedia volveu saír pedindo perras e ao puto anormal do divorciado que terminou de matar a única rede social verdadeiramente estimulante para conversar que había ocorréuselle que era gracioso facer eses tuits que pego aquí arriba. É bastante revelador, porque o proxecto sen ánimo de lucro de montar unha enciclopedia en liña é desas ideas que aínda reconcilian ao ser humano cun medio coma Internet e dos poucos vestixios da rede de hai uns anos que permanece inalterable, útil, que ofrece un servizo agradable aos seus usuarios. Na época da perversión do algoritmo, do doomscrolling (aprendín o concepto e jódeme o anglicismo, pero é ben preciso) e na que xa non te podes fiar de ninguén aí está a Wikipedia, impertérrita ao paso de tempo como referencia de que, ás veces, as cousas poden funcionar ben se hai un mínimo de vontade.
Ah, antes de que me esqueza: teño códigos para Bluesky, por se alguén quere.
Recomendacións rápidas
Xa enredei moito cas dúas seccións anteriores, así que veño traer así rápido dous podcast que me gustaron esta última semana. O primeiro é doado de describir: un programa sobre creepypastas narrados coma se foran reais e comentados coma ficción ao término de cada episodio. Chámase Normal Podcast for Normal People e podédelo seguir aquí. O capítulo co que o descubrín, que deixo máis abaixo, conta a historia ficticia dunha aldea estadounidense na que queren fotografiar un puma e para atraelo poñen como reclamo no fondo dun barranco e diante dunha cámara oculta o son dun coello agonizando, que é bastante arrepiante porque se parece ao dun bebé. Como boa historia de terror, o tema complícase bastante. Ao final a todos nos sonan os temas porque son míticos de andar rulando por Internet adiante. Admito que son unha persoa bastante aprensiva e que o pasa bastante mal con estes contidos. Que por que me martirizo escoitándoos? Pois supoño que porque haberá certo grao de masoquismo que o explique. Está chulo, está ben narrado. Entretén. Non me parece pouca cousa conseguir todo iso.
O segundo entra dentro das coordenadas habituais deste espazo. Amiga Date Cuenta era unha das seccións de Tardeo, o magazine diario que xa non se emite en Radio Primavera Sound. Agora esta parte vive como unha entidade de seu e paréceme bastante acertada a súa descrición nas contas corporativas: o magazine cultural que pon nome ao que ti pensas. Van dous episodios que tratan movidas que teño pola cabeza e non sei verbalizar ben. Sobre todo este último capítulo, no que falan do “fascismo do corpo”, de como todo o discurso en torno ao benestar, ao autocoidado e á imaxe persoal ten evolucionado ata convertirse nunha fonte de ideas reaccionarias. Está moi ben fiado e relacionado. Afonda nestas correntes e, realmente, é o tipo de programa idóneo para persoas permanentemente online. Citan miles de referencias, algunhas máis atinadas ca outras, pero todas interesantes. Gustoume moito este último e ando bastante chapas con el.
A canción da semana
Teño o radar de novidades musicais aínda estropeado -as culpas ao Baldur’s Gate 3- e aínda non me puxen ao día con nada. Si puiden ir -choveume a última hora unha invitación do ceo- esta finde ao Our Fest a ver a moita xente, pero sobre todo a shame. Vai un repaso moi rápido ao que vin alí antes de pechar cunha canción, coma sempre.
Abriron o festival Melenas, cun concerto a media tarde que quedou bastante frío porque aínda non había moita xente e o recinto era enorme. Non o tiñan fácil, tocoulles un momento no que a xente aínda non chegou ou está máis pendente de atopar aos colegas e de pedir na barra que de atender ao que pasa sobre o escenario, pero solventárono moi ben. Ahora está recén editado, pero é un disco máis que correcto, no que veñen temazos coma ‘1986’ -cuquísima en directo- ou ‘Bang’, que xa ten aires de ser un dos puntos altos da banda en toda a súa traxectoria. Pegañenta e imperdible.
Despois delas chegaron Kula Shaker, grupo do que tiña cero referencias máis alá de que chegaran tarde á ola do britpop e intentaran remedialo dándolle un aire psicodélico a esta música. Pensaba que sería un concerto sen máis, por parte de banda e público, pero o certo é que me sorprendeu saber que eran popularísimos e que a xente os tiña por un dos grandes atractivos do cartel. En directo son efectivos, teñen moitísimas tablas e tocan a cristo, co cal paseino bastante ben sen ser eu nada diso.
Aínda así, non compara ao furacán que foron shame. Unha banda de auténticos zumbados, que ten cancións por un tubo e que, aínda que atoparon un público bastante corentón (efecto Suede e Kula Shaker) máis pendente de lucir Harringtons e de facer visitas ao baño para aguntar o ritmo que de darlles unha oportunidade a eles, deron o concerto da noite. Ou da tarde, que aínda era cedo. Da man de temas coma ‘Concrete’, ‘Six-Pack’ ou ‘One Rizla’ poden ir onde queiran. O final con ‘Gold Hole’ e o cantante aupado polos brazos do público foi apoteósico. Para volver unha e mil veces máis. A nova xeración de grupos británicos de corte punk é salvaxísima e este ano tiven a sorte de ver a maioría dos máis relevantes: Black Country, New Road; black midi; Squid e agora shame.
Aproveitei o baixón do concerto de Baxter Dury para cear e recuperar algo, así que non teño nada que comentar desta vez. Despois viñeron Suede, estaba todo cheo a rebentar e eu bastante motivado porque recordaba como positivísima a experiencia no Paredes de Coura en 2019. Non foi así. Brett Anderson, que se conserva de marabilla para a tralla que leva, é un frontman difícil de igualar, pero hai tempo que a voz non lle acompaña e os trucos de se las sabe todas non funcionan tan ben. Perdín a conta de cantas veces lle pasou o micro ao público para evitar cantar os falsetes tan míticos das cancións da banda. Isto lastra o efecto de cancións perfectas como ‘Trash’ ou ‘Beautiful Ones’, que non levantaron un concerto cun repertorio irregular -do material novo de Suede non me gustan moitas cousas e as que me gustan non as canta porque non lle dá a voz- e ca banda en certa sensación de piloto automático. Nada bo dura para sempre, supoño.
Para o peche quedaron Grande Amore. Non vou contar nada que non contara antes desta xente aquí. Con todo, foi un concerto raro. O recinto -que tiña unha acústica magnífica, teño que dicir- baleirouse despois de Suede e para cando saíron Nuno, María e Clara xa só quedaba a chavalada xunto con máis dun e de dous figuras pasados de voltas. Unha pena porque era un escenario bastante tocho para a tralla que prometía o concerto. O bo, que entre os que quedabamos atopámonos bastante coñecidos e puido ser a experiencia habitual e familiar dunha noite con Grande Amore. Algún pogo sen moito xeito, Nuno vacilando á peña que escoita Belle & Sebastian e facendo crowdsurfing con ‘Esta pena que a veces teño’, temazo tras temazo ata o peche.
Aínda co lunar do concerto de Suede e co pequeno fiasco de público para o último concerto foi un bo día de música nunha cita que me agradaría que se consolidara nun panorama galego onde o éxito o acaparan festivais clónicos da mesma empresa. Hai alternativas que funcionan, aínda que tamén sexan a base de subvención e talonario.
Aproveito para lembrar que, ademais desta lista de reproducción que todas as semanas actualizo cunha canción nova e comentada aquí, fixen tamén outra máis con toda a música da que se vai falando, ca idea de crear un mapa sonoro deste espazo e de que sempre teñades algo que escoitar de fondo se non vos presta entregarvos ao algoritmo de Spotify.
Indo xa ca canción da semana: o outono está aquí en todo o seu esplendor. Xa comín castañas feitas enriba da cociña de leña -top3 praceres de ter unha casa no rural-, xa tiven que poñer unha manta por baixo da colcha e xa chove todos os días. Esta fin de semana cambian a hora, en Compostela hai festivais de cine (esta semana fun a Amal; Cineuropa, quenta que sales) e, en xeral, a cidade vibra con esa vida tan auténtica que queda nela despois da efervescencia das primeiras semanas de universidade e de que o caudal de peregrinos descenda e nos permita respirar. Estou namorado de Compos e pouco tempo ao ano loce tan ben e se desfruta tanto coma agora.
Que por que conto isto? Porque me gusta o outono (aínda falta o festival de cores das árbores nas primeiras semanas de novembro) e porque penso que ningún grupo e ningún disco encarnan tan ben ese sentimento coma o Disintegration de The Cure. É un álbum atemporal, mítico, dos que entran en calquera top histórico e nas posicións de cabeza. Unha obra magna que aúna a sensibilidade exquisita do grupo para crear melodías alegres e fúnebres ao mesmo tempo. Na miña cabeza é a banda sonora perfecta dun día de outono con chuvia e pouca luz. Rock gótico para pasear entre rúas de pedra e farois de luz laranxa.
Calquera canción dese disco podería estar hoxe aquí, pero hai unha que nestes anos leva feito máis méritos ca ningunha para conseguilo: ‘Pictures of You’. Hai algo que fai clic dentro de min nada máis comeza a sonar esa introdución de baixo. Teclados, guitarras, batería, baixo. Todo camiña da man para crear unha melodía fermosísima, pode que a que máis de todas as que nos teñen regalado The Cure.
Totalmente entregado e aínda non comezou Robert Smith a cantar. Para cando el entona esa primeira estrofa xa caín cautivo e desarmado. “I've been looking so long at these pictures of you / That I almost believe that they're real / I've been living so long with my pictures of you / That I almost believe that the pictures are all I can feel”. Outra vez por aquí o tema da perda, da nostalxia. Podo ser recurrente e aburrido, pero realmente poucos sentimentos tan inspiradores e responsables de impulsos creativos coma eses.
Non hai unha versión oficial acerca da historia desta canción. A ide asumida é que lla dedicou á sua parella, Mary Poole, ca que casara un ano antes da publicación de Disintegration. Os detalles varían, por moito que o que vén na antes loubada Wikipedia diga que a orixe do tema foi que Smith levaba unha foto dela sempre na carteira dende que empezaran a saír xuntos. Dita imaxe case se perde nun incendio na casa do vocalista. Aínda que noutra entrevista el mesmo que a canción puido inspirarse nun momento no que el se desfixo de obxectos e enseres persoais que gardaba dende a infancia, incluíndo fotos. Supoño que, como calquera gran canción, o importante é velas medrar no imaxinario colectivo e ser nós quen encarnemos a historias dos seus versos: “If only I'd thought of the right words / I could have held on to your heart / If only I'd thought of the right words / I wouldn't be breaking apart / All my pictures of you”.
Hai algo opresivo nas letras de The Cure e hai inquedanza nesas melodías cálidas e confortables ca que visten as súas expedicións aos pozos da alma humana. A chuvia, como en Compostela, está sempre presente no Disintegration e non é difícil evocar o álbum en calquera noite húmida na cidade. Non sei cantas veces podo ter escoitado (nin de coña son as que me conta last.fm) ‘Pictures of You’, pero mil veces máis se me seguirá a encoller o peito conforme vai avanzando unha canción magnífica, que podería quedar escoitando en bucle.
Para cando remata ese outro (“There was nothing in the world / That I ever wanted more / Than to feel you deep in my heart / There was nothing in the world / That I ever wanted more / Than to never feel the breaking apart / All my pictures of you”) e a canción camiña cara ese longo fade out xa só queda apreciar a beleza do que acabamos de vivir e dicirlle adeus dende a devastación emocional. Un apunte: no Disintegration a esta canción síguea ‘Closedown’. E despois ‘Lovesong’. E ‘Last Dance’. E ‘Lullaby’. E ‘Fascination Street’. Joder, que marabilla de álbum. E agora teño que escoitalo enteiro porque unha vez comezo non hai forma de parar.
O que si para aquí é este post. Agradézovos de corazón que sigades pasando por aquí a ler as miñas cousas e todo o feedback recibido é benvido. Esta finde dixéronme por primeira vez que o que máis lles gustaba deste boletín era a parte de música -imaxino caras de decepción entre certas persoas lendo isto-, o cal me dá folgos para darvos futuras chapas con máis discos, artistas e cancións. Pido perdón ás futuras vítimas. En calquera caso, agardo que para a semana poida traervos máis cousas e seguimos en contacto. Apertas enormes!