Afrontar os problemas

Opinións un pouco alporizadas sobre o sistema sanitario, as benzodiacepinas, os algoritmos das redes, a xeopolítica e o GOTY

Fáiseme raro escribir isto de día. Entra o sol pola fiestra da habitación e fai unha mañá bastante espléndida tendo en conta as chuvias que prognosticaban para esta semana (nota do editor: á tarde ventou e caeu auga como se o mundo fora acabar, houbo ata inundacións momentáneas pola cidade). Seguramente cando este boletín vexa a luz xa terá cambiado o panorama e será un xoves laboral gris e chuvioso, pero préstanme bastante para o meu estado de ánimo estes momentos luminosos (n.e.: se intento gafar isto a propósito non me sale na vida).

Titulei este post “Afrontar os problemas” porque foi a receta que a miña nova médica me deu para superar todo o meu trauma laboral. Xa vos contei a semana pasada (por momentos isto parece máis un diario que un espazo de actualidade ou o que queira que se supón que é) que me censara en Compostela por un motivo sanitario, que foi basicamente ter o centro de saúde preto de onde vivo en realidade e ver se daba cun profesional cun pouco de sensibilidade para coa miña situación. Non foi o caso e, para unha persoa que leva varios anos convivindo con problemas de ansiedade e depresión, a solución foron mensaxes de culpabilidade e a prescrición dunha pila de ansiolíticos para terme tranquilo e que non dea a lata. Dá igual que teña antecedentes por problemas deste estilo e mil informes sobre o tema na historia clínica. Lorazepam por un tubo e a seguir funcionando.

Todo isto sazonado con mensaxes estilo “Tú vete a trabajar, que te hace bien” (señora, estoulle a dicir que non podo, non porque non queira, senón porque non me deixa a puta empresa) ou “Lo que tienes que hacer es aprender a afrontar los problemas” como motivo para non tramitar unha baixa por ansiedade. En castelán, claro, porque ademais de prestar unha atención deficiente non tivo a deferencia de atenderme no idioma no que lle estaba a falar. Quita un pouco a fe na sanidade pública ter experiencias deste estilo e que sexan recurrentes, habituais, e non excepcionais. Son os resultados finais dun sistema deshumanizador e con miles de eivas, mais non pode ser tan complicado atopar un mínimo de empatía nalgures.

A estas alturas da película -e tendo gastado moita pasta en consultas privadas ata chegar a esta conclusión e ao estado actual das cousas- teño ben claro que penso facer caso omiso dun tratamento tan vago. Négome a pasar o día narcotizado a base de Orfidal, colocado e amnésico perdido. Xa estiven aí e non penso volver. Por sorte, os momentos máis complicados de todo este proceso que non dá rematado xa quedaron atrás, mais non podo parar de pensar na xente que, en situacións análogas, non tivo as facilidades que si tiven eu. Puiden soportar dez meses (si, DEZ MESES, máis de trescentos días) de agarda para unha consulta no psicólogo da Seguridade Social. Si, existen, e son xente bastante riquiña que fan ben o seu traballo e están totalmente sobrepasados. Falo en plural porque entre as dúas veces que fun -con ano e medio de diferencia- xa cambiaran á persoa encargada de atenderme, co cal imaxinade que seguimento poden facer de calquera cousa que lles contedes e do voso propio estado. É unha mágoa, porque, aínda que a Íñigo Errejón lle berraran aquilo de “Vete al médico”, para cando de verdade poidas ir pois seguramente os teus problemas e prioridades xa teñan cambiado. Se é que aínda segues a flote.

Está instalado, normalizado na sociedade que se pode sobrevivir a base de benzodiacepinas. Que podemos tomar un alprazolam se temos un mal día no curro, un bromazepam se nunca tivemos problemas de ansiedade pero estamos inquietos con algún problema, un lorazepam se estamos atacados. España é o país que está a cabeza de Europa no consumo de ansiolíticos. Máis de dous millóns e medio de persoas toman psicofármacos a diario. E vai a máis. Que clase de sistema estamos soportando no que a única forma de tolerar a existencia é mediante drogas? Por que non é este un asunto de primeira magnitude política e social? Como é que existen profesionais sanitarios cuxo único remedio para as cuestións de saúde mental é dispensar sen control estas pastillas? Son preguntas que non sei responder e que me atormentan bastante.

Máis tristes. Máis pobres (os datos de evolución do poder adquisitivo dende 2008 son demoledores). Máis solos (por problemas económicos ou de tempo libre). Son os resultados de décadas de doutrina neoliberal, de individualismo e de darwinismo social que nos matan como sociedade e nos condenan á miseria. Urxe un cambio de modelo e chegará un día no que ese mínimo de benestar que sostén a estrutura actual non abonde. Menos mal que dixen que facía sol e estaba de bo humor. Vou contar outra cousa fea agora e despois xa a ver se engado algo de cor.

Non no meu nome

Agardo que sexa a última vez en moito tempo que saia este tema, ou polo menos dende esta aproximación neste espazo. Creo que teño o cerebro derretido de tanto escoitar falar da evolución do conflito entre Palestina e Israel nos últimos días e, sobre todo, da exposición a imaxes tan violentas -polo explícito ou polo implícito- como as que me aparecen a todas horas en redes sociais. En Twitter, concretamente, pero ese é un asunto para a próxima sección. Volvendo ao que aquí nos incumbe, creo que xa falei a semana pasada de xeito bastante extenso sobre este tema. Non cambia moito o meu discurso -que non pretende ser unha opinión experta en ningún caso- en sete días, mais si me teño ido indignando máis e máis con todo o desfile de actos, xestos e opinións vergoñentas dos líderes internacionais e a súa connivencia cun xenocidio anunciado e perpetrado en directo, con luz e taquígrafos. O outro día queixeime da hipocresía dos políticos do Estado español rebaixando o debate político a unha simpleza intelectual e moral de tan mal gusto como ese discurso velado de “Sánchez es amigo de Hamás”. Pero realmente as cousas non están mellor por Europa adiante.

Aí está o exemplo da prohibición de manifestarse e exhibir símbolos en favor do pobo palestino, que non é máis que o enésimo cravo na tumba da liberdade de expresión -a de verdade, a de falar de asuntos incómodos e subversivos, non a de facer todoloxía dende un podcast de criptobros-. Pero o máis grave está aquí, neste tuit da presidenta da Comisión Europea:

Non son os meus amigos. Non estou ao seu lado. Non teñen dereito a cometer matanzas e limpezas étnicas como resposta a nada. Moito menos é un deber nin existe lexislación internacional para recoñecer e amparar tal cousa. Non, non e non. Non no meu nome. Éme igual cal sexa o equilibrio de forzas nas institucións comunitarias, cales sexan os seus respaldos políticos e que haxa intereses comerciais e estratéxicos nos que Israel participa como aliado clave da Unión Europea. Ursula von der Leyen, nun mundo civilizado, non debería poder seguir como presidenta un día máis dese organismo opaco que é a Comisión Europea, o brazo executivo da alianza comunitaria. E menos se cabe cando, días despois de que a indignación nos gobernos europeos -como de fóra de lugar estaría a súa actitude se provocou isto en xente tan equidistante e tibia como a que forma parte deles- lle fixera recuar en certa medida das súas posicións sionistas e proxenocidas; se atreve a publicar isto en plenos bombardeos da franxa da Gaza e na previa dunha invasión por terra. E no mesmo intre en que, éme igual que exista polémica (artificial, interesada e subvencionada) acerca dos responsables e das cifras reais, Israel mataba a cincocentas persoas dun petardazo nun hospital cristián. É delirante o acontecido dende hai quince días. Unha espiral de violencia, mentiras, desinformación, intereses espúreos e indignidade que me deixa totalmente baleiro e sen forzas. Como pensar que un mundo mellor é posible cando vivimos instalados no terror e desfrutamos del.

O Internet das persoas

En todo este asunto da ansiedade e da indignación pola actuación de Israel xogan un papel importantísimo as redes sociais. Non vos sorprendo se vos digo que paso moitas horas ao día en Internet. E máis, podería dicir que dende hai tempo vivo cronicamente en liña. Son capaz de separar espazos, pero sempre intento -deformación profesional, hiperactividade, chamádelle X (jeje)- estar ao tanto de todo, na medida en que me é humanamente posible. Tiña un profe da carreira (Nacho Mirás, que era unha persoa divertida, talentosa e cunha sensibilidade para falar e para escribir que xa me gustaría) que na clase de Redacción Informativa, no ano de primeiro de carreira soltou unha frase bastante lapidaria do estilo: os xornalistas navegamos nun océano dun centímetro de profundidade. Algo así, adaptación libre pola miña conta dez anos despois, pero que vén dicir que somos uns falabaratos por necesidade, que sempre temos que actualizarnos para traballar cunha infinidade de temas que mutan, evolucionan e cambian cada minuto e que nunca aspiramos a poder dominar dende un punto de vista experto. E paréceme ben que sexa así. A hiperespecialización dos saberes no mundo actual contribúe a que vivamos atomizados, moi metidos dentro das nosas parcelas e sen unha visión integral do noso entorno, da nosa sociedade.

A conclusión de todo este discurso é que sei pouco de moitas cousas. E que, como son curioso, pero non metódico, prefiro saber menos de máis cousas que afondar nas que xa controlo algo. Esta Xanela é un pouco reflexo diso: un mosaico de temas -intento que teñan fío condutor, pero é imposible- dispersos e tratados moi por riba. Cando me preguntan de que falo digo que de actualidade, de música e de cultura de Internet (como eufemismo para poñer memes e polémicas absurdas). Pero nun momento inicial a miña idea era tamén que servira de espazo para amplificar e difundir -a pequena escala, non nos imos flipar co alcance deste boletín- cousas, traballos, persoas que me gustaría que tiveran máis recoñecemento. En certo modo, sinto que toda esta eclosión recente de proxectos autoxestionados de podcasts e newsletters é un regreso renovado á época dos blogs.

Por iso me gustou moito, pero moito moito, este breve artigo de Delia Rodríguez en La Vanguardia. Fusilaríao enteiro, pero vouvos pedir o clic aínda que desmenuce aquí boa parte do contido, porque o merece. Non só fala da desinformación, de como as redes nos orientan a pensar, ser e sentir de determinados xeitos (para beneficio de megacorporacións tecnolóxicas); senón de como isto pasou de ser un proceso activo a un consumo pasivo, ditado polos algoritmos e o scroll infinito.

Esa maldita pestana de “Para Ti”. Danos o que nos gusta (é de onde salen o noventa por cen dos memes aquí incluídos), en teoría, pero o que nos gusta nun sentido demasiado elemental -e claramente deliberado- da expresión. Danos indignación, vísceras, favoritos, me gusta, retuits, linchamentos, vaciles, memes, gatos, cans, capibaras. O que sexa, pero cun claro fin último: a retención. As métricas de tempo gastado nas aplicacións. Se caen os novos usuarios, haberá que amarrar máis aos que están dentro. Supoño (non busquei) que haberá estudos psicolóxicos que expliquen os métodos para facelo, as descargas de dopamina que nos producen as novidades eternas nos feeds destas aplicacións, a excitación que nos poden xerar certos contidos. Todo estará medido grazas á inmensa cantidade de datos nosos que recollen a diario. Pero, como usuario, síntese un cárcere. Consumir pasivamente centos, milleiros de estímulos preparados para manterte preso nun espazo virtual sen albedrío para controlar o que che aparece.

Volvendo ao artigo de Delia (non me vas ler, pero perdóname por roubarche este parágrafo que pego aquí enriba), non podería asinar máis forte debaixo do que ela escribe. Non sabedes a diferenza no pracer que me supón ir escoitar un disco deliberadamente (Sufjan, amigo, non sufras máis, esta semana prométoche que te escoito) en vez de que chegue a min desmenuzado en listas de reproducción aleatorias. De ler a alguén que me aporta cousas nalgún portal dixital en vez do tuit número 3367829124 dunha conta co tic azul recabando interaccións por céntimos. Salir fóra das catro paredes de sempre, facer consumo activo, descubrir mundos. Vivir en liña sen ter que facelo dentro dos marcos das corporacións que aglutinan a gran maioría do tráfico. É refrescante, é inspirador. Se cadra máis porque Twitter ten virado (e segue co acelerador pisado a fondo nesta autopista) un espazo hostil. Recibo ducias de notificacións de spam diarias, aparecen no meu “Para ti” mensaxes de odio, execucións, propaganda de casas de apostas e criptomonedas, contidos irrelevantes e de mal gusto. Todo mentres case non atopo aos meus amigos e ás voces que un día me fixeron entrar e estar alí, dentro desa casa. É o lumpen dixital hoxe por hoxe. A cara máis amarga e inmoral do capitalismo na tecnoloxía. E o meu cerebro é, en boa medida, adicto.

Por iso, aínda que sone a cosmopaletismo e a predicar ca fe do converso, me prestou abrir conta en BlueSky. Xa contei o que era e como ía a semana pasada. O certo é que non sei se vai durar moito, pero atopei bastante máis xente coñecida da esperada e parece que abriron as comportas das invitacións en tempos recentes porque nos últimos días foron entrando máis persoas que tiña de man por Internet. Non o uso moito, pero si que entro a diario, reviso o meu timeline (acordádesvos de cando foi a última vez que puidestes rematar de ver os vosos contidos nalgunha aplicación?) e, como non me abrumo ca cantidade de cousas que pasan e de xente falando, ás veces poño algo. En Twitter, salvo cando me peta o indignómetro, é raro que faga máis que retuitear memes de animais. Non vou dicir que sexa unha rede social mellor porque non o é, pero si se sinte máis real/natural/viva/auténtica. Son interaccións con persoas. Podo ler a xente que me interesa e saber que comparte sen que me silencien as ligazóns a terceiros.

Outro tema aparte, pero ligado a este, é que move a mesma xente en visitas para a Xanela a conta de BlueSky con vinte seguidores que a de Twitter con case catrocentos (non é este o motivo para o cambio, pero paréceme revelador de canto tráfico real ten a do divorciado). E Substack tamén é algo así. Notes fracasou e costoulle que, aínda por riba, caparan os seus contidos en Twitter; mais dun xeito cómodo (o triunfo do algoritmo e do scroll pasivo está arraigado tamén neste feito) teño información e contidos relevantes de verdade PARA MIN no meu correo. Os cales me aseguro de que vou ver ou de que, polo menos, van chegar.

Como Feedly ou Pocket, que levo siglos usando. Alí teño os meus feeds organizados por temas e por prioridades. Entro ca seguridade de que, se quero, ademais dos miles de contidos en medios que teño por obrigación profesional, está aí a miña carpetiña cos longforms, coas reseñas de discos, coas reportaxes curradas, fotos, vídeos… Estímulos valiosos. Non invirto a metade de tempo nesas actividades que en queimar o refrescar de Twitter e jódeme porque, en realidade, é aí onde están as cousas que quero ler e descubrir.

Onde quero chegar con isto é que reivindico un Internet das persoas e non dos algoritmos. (Outra nota de edición: deixei isto escrito a mediodía e, por unha vez lin de volta todo antes de deixalo programado agora á noite. Estaba raiado porque me sonaba o do Internet das persoas e creo que a miña cabeza fixo unha adaptación libre deste texto de Gala na súa newsletter, ou polo menos estivo aí presente no subconsciente durante a redacción). Non por que teñas que saber quen está ao outro lado dunha conta de memes, que tanto ten, pero si por que as conexións que alcanzamos nos deixen algo a cambio. Agardo, se pode ser, que esta Xanela volo deixe a vós. A min escribila axúdame e ler a outra moita xente que fai cousas similares é unha sensación única. A Delia, a rapaza do artigo que deu pé a esta parrafada, cheguei por Gárgola Digital, a newsletter de Ainhoa Marzol. Xusto vos contei hai quince días que me molara mil a idea de ir invitando xente para dar a coñecer o que fan, os seus intereses e as súas obsesións. Pois Delia foi a protagonista da do domingo pasado. Temos tantísima información clónica, repetitiva e artificial a man que é moi difícil chegar a creacións novas que nos estimulen. A ver se entre todos conseguimos mimalas para que florezan e conseguimos facer de Internet un espazo mellor, máis plural e rico.

Quen é Baldur e por que ten tres portas

Esta semana non vou falar de música (case). Porque basicamente o meu tempo de lecer non social ocupouno todo o Baldur's Gate 3. Para quen estea falto de referencias: é a terceira entrega dunha saga de CRPG que o petou a comezos de século e que levaba máis de vinte anos sen sacar un videoxogo novo. Do desenvolvemento deste novo proxecto encargouse Larian Studios, un estudio bastante pequeno, autor de títulos prestixiosísimos, pero moi de nicho, coma os Divinity: Original Sin. Xa nunca máis van ser pequenos, nin de nicho. BG3 é un antes e un despois na industria dos videoxogos. Un cambio de paradigma.

Son palabras maiores, pero de verdade que quedo curto para dicir todo o bo que se pode dicir deste traballo, que está tan esaxeradamente pulido, mimado e traballado que parece irreal. Porque fixa un estándar de calidade tan alto que o debate no sector non é se o xogo é bo ou non, senón se pode ser ata nocivo alcanzar cotas tan altas polos estándares que lle impón as demais compañáis (non o é, debía ser a aspiración de calquera proxecto AAA).

Non quero contar moito porque non me apetece destripar a historia e as mecánicas (coido que o bonito nestes casos é ir aprendendo a base de equivocarse mil veces e andar os nosos propios camiños). Síntome mal porque para un proxecto que sale sen DRM (unha tecnoloxía que dificulta a pirataría a conta de empeorar o rendemento dos xogos) estouno a xogar descargado vía torrent porque, lamentablemente, estou sen un peso para compralo. Penso enterrar a Larian Studios en billetes de euro tan pronto mo poida permitir. E dá igual rexogalo de cero, porque é tan amplo, tan inmenso, tan masivo, que ningunha partida será igual á anterior. Se conseguín un mínimo de atención cara ao proxecto, creo que este vídeo pode vendelo mellor ca min:

A título persoal, o que máis me flipa é a sensación de libre albedrío, de trazar as nosas historias e de liberdade absoluta para afrontar calquera dos desafíos e problemas que presenta. Como podemos decidir facer fronte a situacións de mil formas diferentes e todas son válidas. Non estou a seguir unha experiencia predeseñada, estouna a crear eu cas miñas accións. Os límites parecen ser só os da nosa imaxinación. É unha partida de rol con colegas (hai un multixogador que non probei pero din que está logradísimo) nun entorno virtual. É excelente. Imprescindible. Levo moitas horas -prefiro non contalas- xa metidas no xogo este e non pasei do Acto I (disque ten catro, máis epílogo), co cal non quero nin saber o que me queda nin se o vou terminar antes de poder mercar o orixinal. Pero, dende logo, é digno de aplauso, de recomendación e de comentario. E se eu non son voz experta para xulgar nada, quédome con este vídeo dunha opinión seguramente ben máis formada ca a miña.

Non contei nada de que vai nin de como funciona nin case de que é. Pero, en serio, funciona a niveis incribles como simulador inmersivo, como RPG, como película interactiva, como aventura gráfica, como lenzo en branco no que debuxar un mundo de posibilidades. É unha cousa tola. De ambición extrema. A nivel artístico, gráfico, xogable, musical (puf, que barbaridade a banda sonora), narrativo. Non sei, xogádeo se vos gustan os videoxogos. E, se non, tamén, aínda que poida parecer demandante, duro de afrontar e que non vos interpela. No momento en que fai clic é algo único. Penso que dende Dark Souls ou The Legend of Zelda: Breath of the Wild non había un punto de inflexión tan importante no sector. Ogallá sirva para que se exploren novos vieiros e posibilidades.

A canción da semana

Tiña moitas dúbidas de a quen meter como canción destacada desta semana na que non escoitei -as culpas, ou os agradecementos, ao Baldur's Gate 3- case nada de música nova. Teño a bandexa de entrada petada de novidades apetecibles (Sufjan Stevens, Mujeres, Aiko el grupo), así que, en calquera caso, se vienen cositas. Entre elas, the rest, o EP de boygenius que máis ben parece un DLC para ese fantástico álbum de hai uns meses que é the record (si, o dos títulos destas rapazas é unha cousa).

Precisamente de aí é de onde quero rescatar 'Not Strong Enough', o tema máis exitoso do disco e que, conforme pasan as semanas, vai medrando e medrando ata coquetear ca categoría de himno con ese mantra tan potente de “Always an angel / Never a god” que se repite durante unha das pontes.

Para quen non as coñeza, boygenius son iso que chamamos un supergrupo. Tres mulleres solistas de éxito (Phoebe Bridgers, Lucy Dacus e Julien Baker) que se uniron para formar este proxecto, un compendio das virtudes das tres en solitario e que xunta unha proposta de folk intimista, rock alternativo e moitísimo poderío feminino. Bridgers é a máis coñecida das tres -podemos dicir que é unha celebrity- é móvese nunhas cifras estratosféricas nas plataformas de streaming co seu proxecto personal.

Pero a relevancia da súa figura non lle fai sombra a un grupo de talento constatado e que nesta canción abordan, con letras e melodías redondas, temas como o síndrome do impostor, os egos e as relacións destructivas. Cun retrouso precioso como colofón de todo o traballo musical previo: “I don't know why I am / The way I am / Not strong enough to be your man / I tried, I can't / Stop staring at the ceiling fan and / Spinning out about the things that haven't happened / Breathing in and out”.

Por unha vez cas cancións que comento aquí, a páxina de Genius está bastante currada e aborda as referencias que van saíndo ao longo do tema: Virginia Woolf, Sheryl Crow, The Cure, a relixión, etc. Todo isto conforma un universo sonoro cálido, confortable, mimoso, pero tamén un chisco triste. Música para escoitar encollido de ombreiros e cun picor suave no lacrimal. Faríame moitísima ilusión velas en directo, a verdade, pero na xira deste ano suaron mil de visitar España ou Portugal e non sei se seguirán en ruta para 2024. Agardemos que haxa sorte.

Remata aquí a Xanela desta semana. Foi un exercicio bastante longo, máis que nada porque non enredei nada falando de música e aínda así anda preto das 4.000 palabras, pero sentín necesario que fora así, mesmo o de redactala en horas pouco habituais. De todo o que contei, só recalcar ese alegato por un Internet mellor. Por que escribades, faledes, saquedes fotos, divulguedes o que vos gusta nas canles que atopedes apropiadas e por que non deixedes de recomendar a aquela xente (se chego a ser eu, pois mellor, pero aquela que de verdade sintades propia) que vos aporte cousas, que vexades que pula por facer dos nosos entornos lugares máis habitables, sexa na rede ou na vida real. Vémonos, se todo vai ben, dentro de sete días. Apertas e grazas, unha vez máis, por ler! Supón moito para min, en serio.