Sigo vivo. Non tanto a Xanela, a tenor de como a cuido ultimamente, mais aquí volvo estar, picando teclas ca intención de insuflarlle osíxeno a este espazo e ver se remonta o voo. Pasaron tantas cousas dende a anterior vez que publiquei que me parece absurdo tentar facer unha recopilación do acontecido. Por iso vai ser case mellor entrar xa en materia e ver que onda desta ocasión
Diario de tres casas
Sinto que esta sección se vai sentir como terlle fusilado a idea da súa newsletter ao colega
, de Autobiografia Científica, pero gústame moito a súa idea de facer dialogar artefactos culturais entre eles. El faino cada semana (subscribídevos, paga a pena) cun libro e cun disco nos que atopa elementos en común e cos que trenza historias. E, neste caso, a min éme imposible non querer facelo con tres libros que lin de forma case consecutiva e que comparten un aspecto en común: Diario de dúas casas, de María Villamarín; Carcoma, de Layla Martínez e El Cielo de la selva, de Elaine Vilar Madruga. Breves anécdotas vitais en galego, unha noveliña curta sobre o odio de clase e un relato de horror selvático e visceral. Cada un de seu pai e de súa nai, mais todos unidos por un fío invisible.En todas estas obras xoga un papel clave o fogar, non só a conceptualización que facemos del, senón tamén a súa manifestación física: as catro paredes dunha casa. Ha de ser unha obsesión recente miña, pero xa canda din a chapa ca crónica dividida en tres partes do Primavera me centrei moito na corporalidade, na experiencia física, no tanxible. No estar presente. E penso que gran parte destes libros xira -no caso de Carcoma a casa é protagonista de forma máis esaxerada se cabe- en torno a esta idea.
Por seguir unha orde cronolóxica vou comezar con Diario de dúas casas. Advirto de que isto non é unha reseña como tal, senón unha digresión persoal cos temas que explora. Non me presta saber demasiado sobre nada antes de experimentalo por min mesmo (abóndame con ter unhas referencias para ubicarme e ás veces non preciso nin iso), así que non teñades medo de que destripe nada substancial sobre as historias que gardan estas páxinas. É máis, case nunca fago reseñas do que vou lendo no Goodreads porque sinto que pouco ou nada teño que aportar á discusión.
Curiosamente, con este libro pasoume o contrario. Quedei tan tocado que sentín a necesidade de poñer por escrito o que sentía nada máis rematar a lectura. Acabei asinando un deses textos que me gustan, non pola calidade do redactado (Deus me libre), senón porque son tan inmediatos, tan íntimos e tan desmesurados que acaban sendo, á vez, puro cringe e pura sinceridade. A pouco aspiro máis que a ser capaz de contar e descifrar verdades cas letras.
Un dos principios fundacionais inventados e escasamente respectados desta Xanela era a non-edición. Que o texto fluíra libre, con erros (un xeito de exculparme por este galego macarrónico e pouco ortodoxo) e, sobre todo, que captase ca maior precisión posible o momento no que se escribía. Por iso me sabe en certo modo mal falar de Diario de dúas casas ca experiencia xa máis dixerida e meditada e non ca efervescencia ca que escribín a súa reseña. Pero serve para sentar as bases do que hoxe quero contar.
No libro exponse un conflito de identidade moi concreto e característico: a non pertenza a ningures da xente que, coma min, estudamos ou vivimos ou traballamos en Compostela, pero non somos de aquí. É unha experiencia ca que se poden sentir identificadas milleiros de persoas, porque esta non deixa de ser unha cidade de paso, á que a xente vén estudar (moita) e traballar (bastante menos, as opcións fóra do turismo e o funcionariado son as que son). Algunhas delas acaban ficando e consolidando ese éxodo rural constante que vive a Galicia contemporánea. Unhas cidades que aspiran sen cesar poboación e van deixando baleiro e abandonado o medio rural. É o signo dos tempos, en lugares que non sufriran un atraso certamente importante ata hai cousa de poucas décadas ocorreu bastante antes e libráronse de ter a xóvenes-adultos-non-tan-xóvenes documentándoo en currunchos perdidos do Internet.
O caso é que esa é a identidade de moitos de nós. E, na miña historia particular, diría que toda esta discusión interna que explora Diario de dúas casas se agudiza polo feito de que o meu con Compostela non é cousa dun par de anos. Non é a clásica relación de media década de paixón universitaria e un epílogo infeliz de dous ou tres cursos de precariedade laboral. Levo vinculado, dun xeito ou doutro, a este lugar dende que nacín. É máis, estaba pensado que me criara aquí.
Teño que matizar ese aquí porque cómpre non esquecer que, ao final, esta é tamén unha cidade por inventar, a medio facer, e na que fóra das catro familias que vivían de vello no Ensanche ou no casco histórico -cando aínda non era un decorado- ninguén é propiamente de aquí. O que hoxe entendemos por Santiago de Compostela é tamén un construto social e de ladrillos e asfalto que engloba identidades de barrios cuxos habitantes nunca sentiron pertencer ao pueblo que os terminou absorbendo na súa expansión moderna.
Pode parecer que perdín o fío do que quería contar. E en parte é así. Pero coido que todas estas dinámicas subxacen en certa medida no texto de María Villamarín. As relacións familiares, o fogar, os saberes e os afectos. Eu, ao final, por eventualidades que non entro detallar, acabei vivindo na aldea: en Lestedo. E despois noutra parroquia de Boqueixón. Mentres ía ao colexio en Compostela. E despois ao instituto, á universidade e ao choio; todo na mesma cidade. Sempre en tránsito, sempre estrada N-525 arriba e abaixo.
Fixen grupos de amigos alá por onde pasei, algúns consérvoos máis -ata me ledes por aquí- e outros menos. Pero nunca terminei de encaixar de todo en ningunha parte porque nunca a cabeza se me pousou por completo en ningún lugar. Se acaso agora é cando máis preto pode estar de facelo. Emancipado e vivindo na cidade, censado (non sen drama) aquí en Compostela. Artellando un proxecto de vida aquí, desfrutando do que se deixa desfrutar e preocupado polo futuro dunha urbe ca que me reconciliei despois de chegar a odiala. Porén, é cando máis devezo por volver pisar a aldea. Pero cando a piso tamén me come a angustia con frecuencia. Sinto roubarlle a expresión á autora, pero marcoume o capítulo que pecha afirmando ese “son un non sei constante e infinito”.
É un sentimento difícil de expresar e por iso me flipa tanto o que fai Diario de dúas casas. Porque eu tampouco sei regar os tomates. Porque para min tamén quixeron algo mellor. Porque procuro refuxiarme con sitios e xente que xa non existen. Porque teño trinta anos -que violento escribir isto- e aínda non sei responder a pregunta de onde son. Faime bastante gracia o dito popular de se a vaca é de onde nace ou de onde pace. Avisade se lle atopades resposta. Eu mentres seguirei de cabalo destas contradicións e indefinicións sobre o ser, o estar e o pertencer.
Todo este tema dos espazos e do fogar, díxeno antes, explórase aínda máis a fondo en Carcoma; que xa non vai tanto de conflitos de identidade, senón das familias, das propias sociedades, como cárceres. É un relato que xoga cos elementos do horror, que se desenvolve en medio dunha atmosfera opresiva e inquietante. Unha vila remota e rural no medio da meseta, unha casa apartada e disque encantada -fascíname como o fai Layla Martínez para que se sinta case tanxible ese ambiente, ese cheiro a mofo e a humidade-. Sombras do pasado e espectros do presente que acompañan a unha narración na que o verdadeiro motor é o odio. Sobre todo de clase, dos de arriba cara aos de abaixo e dos de abaixo cara aos de arriba. Pero tamén dentro das familias. De nais a fillas. De marido a muller. E viceversa. Unha conexión bidireccional tan forte ou máis ca o mesmo amor.
Carcoma son só 130 páxinas. E seguramente non lle fagan falta máis porque a precisión ca que disecciona aspectos clave da condición humana é cirúrxica. Supoño que lle axudou a petarme máis forte o feito de que toda a novela tece pontes moi concretas ca realidade: a Guerra Civil, a posguerra, a moral católica -o de ter pasar unha infancia nun colexio de monxas tamén me inflúe á hora de relacionarme ca ética do correcto e da culpa-. Conflitos e castigos intermediados por santos, virxes, estampas e meigallos. En fin, que paga moitísimo a pena.
Non me quixen extender moito co da relixión porque a ver de que xeito falo se non de El cielo de la selva. O libro máis perturbador, salvaxe e atrevido que lembro ter lido. Unha obra que pinta a un Deus omnipresente, sádico e perverso: a selva. Un texto case que blasfemo no que a civilización e o que entendemos por humano se desmorona na contorna dunha casa, unha hacienda (non sabía que en galego lle chamabamos herdade) centroamericana escenario dos máis absolutos horrores. Esta é unha obra que só cabe calificar como de terror. Porque non dá sustos, pero esperta no lector esa reacción visceral entre o noxo e a adicción do morbo. Na que é preciso avanzar ca lectura, con sede de relato, malia que o descrito chegue a causar malestar físico. Tripas, sangue, suor, sexo, bágoas, merda, berros. Elementos ao servizo da alegoría máis condenadamente retorcida que se puido ter imaxinado sobre o concepto de maternidade.
É unha lectura que se experimenta en todo o corpo. Porque se pode sentir baixo o nariz o cheiro metálico do sangue, na pel a humidade pegañenta do trópico, na nuca os ollos axexantes na escuridade, nos ouvidos o zunar dos mosquitos, nos pulmóns a falta de alento. Elaine Vilar Madruga non ten medo de ir sempre un paso máis alá do cabal e golpea tan tan forte que a viaxe é de difícil aterrizaxe. Non sei aínda se o bárbaro, o brutal, do relato me condiciona tanto que non son capaz de xulgalo na súa medida. Podería ser puro efectismo e estar diante dunha novela corrente, seguramente non son quen para xulgalo se así sucede. Non comprendo gran cousa de crítica literaria, pero o atrevemento de sequera imaxinar, xa non contar e plasmar nun libro, as historias que aquí se dan cita é digno de eloxio. Por non falar de que, a pouco que se tira do fío ou se indaga, aparecen as referencias veladas, os alegatos sutís. El cielo de la selva é, polo menos para min, unha novela que marca e unha experiencia de lectura difícil de replicar.
Por pechar este bloque: non sei se contei algunha vez que non son capaz de ver películas de terror. Nin de xogar videoxogos nos que poida levar sustos. Son un cagón, falando mal e rápido. Porén, sempre me gustou moito ler misterio, novela negra e mesmo de terror porque podía experimentar esa tensión, esa incertidume ca que tamén desfruto nalgúns filmes de suspense -lembro, por exemplo, a primeira vez que vin El silencio de los corderos e ter o lombo empapado en suor fría sen ser capaz de retirar a vista da pantalla-. Non podo cos jumpscare, cos que o paso verdadeiramente mal, pero poucas cousas me atrapan tanto coma ese ruxerruxe que vai medrando e medrando sen límite.
Bifanas e guitarras
Ten de peculiar a miña aventura con El cielo de la selva que fixen a lectura completa do libro no camping do Paredes de Coura. Mesmo pospuxen o de subir cedo para ver algún concerto por quedar estirando o tempo tumbado na toalla á beira do río co libro nas mans. Porque quería acabalo, necesitaba facelo. En calquera caso, malia que non baixaba a Portugal moi convencido de que me fora a gustar esta edición do festival de música, saín máis ca satisfeito, unha vez máis, ca experiencia.
Vou tentar ser máis breve ca o ano pasado, no que trouxen de volta o post máis longo, con ampla diferenza, da historia da Xanela (e non será por que non haxa aquí textos quilométricos) e que me levou dous días case enteiros redactar. Vai.
Mércores 14: Chegar e encher
O mércores pasado currei -non me extendín demasiado nesta nova faceta profesional e non vai ser hoxe o día, pero é importante para dar contexto-, co que acabei chegando a Paredes de Coura ás tantas da noite, rebentado porque foi unha xornada intensiño e tendo que sacrificar case un día enteiro de concertos (os cales me daban máis ou menos igual, porque a iteración flautista de André 3000 abúrreme soberanamente e bar italia cancelaron horas antes da súa actuación, co que non quedaba tanta carne no asador). Pero estaba o que máis me importaba en todo o festival, polo menos tanto como ver a Slowdive o sábado: Model/Actriz. Tiña unha conta pendente despois de que se me escaparan POR PARTIDA DOBRE neste último Primavera Sound (primeiro un solape coa nosa señora de Charli XCX e despois por ter que adiantar un día a volta cando xa tiña entradas para velos).
Subín -de feito literal porque a costa que leva do camping ao recinto é digna de final de etapa por camiños de cabras da Vuelta a España- ao festival a tempo de ver comezar a Killer Mike, que é a metade de Run the Jewels, grupo de hardcore hip hop que me flipa, pero que agora en solitario non me acababa de convencer. Menos o fai despois dun concerto que quere meter elementos de gospel e mensaxes trascendentais e que o acaban convertindo nunha especie de telepredicador con mensaxes de autoaxuda (creo que pasou por situacións familiares jodidas recentemente e entendo que o poida ter marcado). Iso si, faino todo cun flow divino e difícil de igualar. Que volva xuntarse con El-P axiña, por favor.
Pasaban xa das tres da mañá portuguesas e levaba un baixón considerable encima despois do concerto fallido anterior, pero o de Model/Actriz foi apoteósico. Un aquelarre punk violento e erótico a un mesmo tempo, sustentando no xigantesco carisma do vocalista Cole Haden, unha sorte de Rodrigo Cuevas británico posuído polos demos que pasou gran parte do espectáculo metido entre o público, danzando, chocando e saltando coa xente. Tardei en entrar (no top do ano pasado non o metín, mesmamente) en Dogsbody, o disco que lles valeu un espazo no cartaz dos grandes festivais, pero é ben merecido o que están a colleitar. Nunca é tarde para rectificar e ten pinta de que este barco naviga cara a bo porto.
Xoves 15: Wednesday, not Thursday
Afirmo con total convicción que co vivido en Model/Actriz xa me compensara o tute de ir ata Paredes de Coura e que podía vivir de rendas e amortizar o abono cuns concertos correntiños o resto da fin de semana. É máis: tomeimo con calma ao día seguinte. Fumeime cousas interesantes que había pola tarde coma Deeper (agora quédame algo de pena, pero non se pode ter todo) en aras de estar minimamente descansado para o que restaba.
Tiña claro que o plato forte da xornada eran Wednesday e volveu saír ben a aposta. Xa os vira en no Primavera do ano pasado e fun ca convicción de que ía atopar, como mínimo, un concerto máis que notable. Foi moito máis ca iso. De novo na carpa -non sei se lles restou grandeza ou lles axudou a facelo máis máxico-, ofreceron un recital de rock con toques de country marabilloso. Cancións emocionais, que medran e se expanden, guitarras que se inflaman, melodías perfectas e explosións de emoción. Berros catárticos e alegatos en favor de Palestina. Podíase ver nos ollos da banda -estaba en primeira fila comendo altavoz e non estaba máis preto deles porque había seguridade- que estaban certamente ledos por tocar alí e en plena sintonía co seu público. Rat Saw God foi un dos meus discos do ano pasado e o da semana pasada foi un dos concertos da miña vida, grazas a cancións perfectas coma ‘Quarry’, ‘Chosen to Deserve’ e, sobre todo, a final ‘Bull Believer’.
Foi tan especial o que vivín con eles que ata me soubo a pouco, e non por que o fora, o concerto de Sleater-Kinney. Despois do fiasco ca tormenta no Fòrum durante a actuación de Bikini Kill este 2024 debíame unha actuación en directo dalgunha das bandas de Olympia que deron luz ao fenómeno riot grrl e obsequioume con quizais a que mellor e máis meritoriamente ten envellecido. Van trinta anos e a urxencia de todo o movemento de entón, aínda que tan viva e necesaria coma sempre, non é tan doada de trasladar ca ferocidade adolescente deses anos para elas. Por contra, válense dunha pericia instrumental -vaia show de Carrie Brownstein á guitarra- para presentar un directo á altura da súa lenda. Ademais, sen ser nada revolucionario, Little Rope é un disco máis que digno a estas alturas.
Dicíame bastante menos o Pulsar de L'Imperatrice, pero o seu directo despexa calquera dúbida que puidera existir. Posiblemente os grandes triunfadores desta edición. Un espectáculo retrofuturista de funk irresistible, retrousos contaxiosos (Danza Marilú é unha das cancións do ano) e un público volcado por completo. Disque fan nu-disco se consultas na biblioteca dos xéneros musicais, pero o que realmente fan é poñer a bailar ata a un morto. Veni, vidi, vici.
Pensei que a Protomartyr non lles quedaba máis que cargar con ser os que mataran a vibra dunha noite na que todo os concertos estaban a saír extremadamente ben. Ese post-punk escuro e canónico, que tampouco me volve tolo en formato álbum, ben podía ter sido o enterro das ganas de festa e baile que espertaran L'Imperatrice, pero -de novo a providencia- volveu saír cara. Un concerto eléctrico e enérxico do que me impactou a enorme presencia do cantante Joe Casey. Un día redondo, á fin e ao cabo.
Venres 16: Goes and it goes and it goes
Non me gustan IDLES. Minto. Non me gustan IDLES tanto como me gustaría que me gustaran. Joy as an Act of Resistance paréceme un disco ben xeitoso. Ten temas difíciles de replicar en discografías alleas. Pero sempre lles faltou “algo”. Polo menos para que me acreditaran as magníficas cifras de vendas e repercusión que traen consigo. Non conseguín aínda descifrar por que non terminan de facerme clic -pode que por que a mensaxe que entregan é directa, sen cortapisas das que me soen enganchar a min- nin por que lle chaman tanto a atención a tanta xente -pode que por iso mesmo que sinalo antes-.
O caso é que, malia o exposto, tiña ganas de velos. Pintaban a grupo demoledor en directo e, certamente, así o foi. Un nivel de compresión nas primeiras filas que me lembrou ao ano de Slayer no Resu (pode que a única vez que me agobiei de verdade no medio dun pogo) e unha banda que, aínda que escolleu un repertorio bastante irregular -seguramente o que teña, e TANGK non axuda a levantalo, máis ben ao contrario- sona potente e se entrega ao máximo. ‘Colossus’ ou ‘Danny Nedelko’ vividas en directo, no medio da multitude enfervorecida, son unha experiencia.
Ao meu xuízo, o venres era de lonxe o día máis frouxo desta edición (supeditado a IDLES e a que Cat Power tampouco me entusiasman), co que apenas rescato o magnífico R&B de Nourished by Time, cheo de xogos e experimentos e cunha voz que tería feito as delicias dos anos dourados da Motown e de Stax. Gustaríame ter collido a Mdou Moctar noutro momento da noite, pero a tan altas horas pouco comentario máis podo facer que que estivo ben. Tormenta eléctrica de guitarras do deserto.
Sábado 17: Alison, I'm floating
Último día e última aventura. Subín ben cedo porque non quería deixar pasar a oportunidade de ver a Hurray and the Riff Raff por demandante que fora ir vela nese momento. The Past Is Still Alive entroume finísimo no seu momento e ten varios temas aos que volvín recurrentemente. Un concerto con tintes de folk, country e rock sureño agradabilísimo para ese momento da tarde no que o sol xa comezaba a caer e afrouxar a calor. Non lles prestei demasiada atención a Palehound nin a Baxter Dury (segunda vez que o vexo sen facerlle caso, despois do Our Fest do ano pasado), pero si me volvín conectar para desfrutar de Hotline TNT. Volveu o pop punk, amiguis. As guitarras, as gorras, as camisetas anchas, o monopatín e os dramas de instituto. En disco gustábanme e, en directo, recordáronme a unha versión máis suave de Turnstile. Non creo que sexa un mal punto de partida para discutir nada.
Despois deles, en todo caso, estaba o concerto que máis agardaba de todo o festival (ex aequo con Model/Actriz, como xa comentei): Slowdive. Banda de culto. Retorno triunfal en 2017. Explosión inesperada en TikTok pospandemia. Unha historia canto menos imprevisible para un dos tótems do slowcore. Tiña expectativas, que sempre son malas compañeiras. Tiña medo de posibles aventuras no repertorio que deixaran temas míticos fóra (pasou con ‘Dagger’) por favorecer as actuais, por moito que teña cero problemas con Everything is alive. Deu igual: foi un concerto para o recordo.
As melodías máis fermosas que poidan ser concibidas envoltas en capas e capas de distorsión. Voces doces que te acariñan mentres a música te levanta varios pés por riba do chan. Éme difícil describir con simples palabras a beleza a emoción dunha hora e algo tan máxico. Mención aparte merecen os visuais: inmersivos e cargados, quero pensar de significado. Case sempre representando formas abstractas, apenas variaban a paleta de cores. Case sempre en escala de grises, mudaban ao azul, ao rosa, aos tons máis vivos en función da canción. Pero, coma se dunha viaxe pictórica suprematista se tratase, todo acababa reducido de novo a un sistema binario en canto chegaban as explosións instrumentais. Branco e negro. Ruído e silencio. Dende a calma taimada de ‘Sugar for the Pill’ aos clasicazos coma ‘When the Sun Hits’. Todo en orde. Todo perfecto. O único reproche é que non puidera durar para sempre, que haxa que aprender a seguir facendo cousas despois de tal experiencia.
Por certo, un detalle, fíxome moita gracia este tuit de Víctor Trapero nos días previos e terminou manifestándose como real no festival. Unha sorprendente cantidade de rapazada, de vinte anos e menos, copando as primeiras filas para ver a unha banda mítica do slowcore dos 90. Ás veces -case nunca- a vida repara os seus erros. Coido que é de xustiza, polo tanto (e así non me extendo de máis, que xa bastante foi) que recaia en Slowdive a canción desta semana, para a que me gustaría ser algo máis orixinal e non escoller unha tan evidente. Pero teño que ser honesto, entrei neles por ‘Alison’ e aí quedei. Fundíndome -ou flotando, o outro día en Paredes de Coura- neses muros de son, nese estar como de vagar, nese soño lisérxico, nesa porta aberta e nese pitillo que aínda arde.
Non quedaba máis peixe que vender. Si, estaban The Jesus & Mary Chain e Fontaines DC (ser o do sábado era un cartaz bastante tolo para quen fora fan dos grupos do escenario principal), pero non conecto con ningún dos dous e escollín, despois de ver aos primeiros e quedar como estaba, volver a tempo a Compostela para durmir nunha camiña xeitosa despois de varios días de esteira e saco. Dame un chisco de pena polos irlandeses, porque son moi riquiños (e significados cas causas que importan, apertas aos Sleaford Mods dese infame “my job is music” que non lles penso perdoar na puta vida), pero non todo pode ser.
Igual ca este post, que remata xa malia que quería falar de máis temas e non fun capaz porque se me foi -para variar- a extensión. Agardo que vos preste o retorno da Xanela e agardo que o próximo capítulo non tarde tanto coma tardou este. Será así? Non o sabe ninguén, pero intentarase. Ata entón: moitos azos co voso día a día, moitas, moitísimas grazas por ler e apertas para todos! Vémonos/lémonos ou o que sexa